Έντονη είναι η ανησυχία, και στην Ελλάδα, για την κατάσταση των πυρηνικών εγκαταστάσεων στην Ουκρανία, καθώς η χώρα πλήττεται εδώ και μέρες από ρωσικούς βομβαρδισμούς. Το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών αρχών ακτινοπροστασίας (HERCA) και η Ένωση ρυθμιστικών Φορέων το Πυρηνικού Τομέα της Δυτικής Ευρώπης (WENRA) εκφράζουν την ανησυχία τους και παρουσιάζουν όλα όσα πρέπει να γίνουν σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος.
Με ανακοίνωση που εξέδωσαν μετά τις φήμες για την πιθανότητα πυρηνικού ατυχήματος στο εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ στην Ουκρανία, παρουσιάζουν τον οδικό χάρτη σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης λόγω διαρροής ραδιενέργειας.
Ποιες ορίζονται ως “πληττόμενες περιοχές” και τι μέτρα θα πρέπει να λάβουν οι κάτοικοι για να προστατευθούν.
Σε έκθεσή τους με τίτλο «Προσέγγιση HERCA-WENRA για τον καλύτερο διασυνοριακό συντονισμό των ενεργειών προστασίας κατά την πρώιμη φάση ενός πυρηνικού ατυχήματος», οι Ευρωπαϊκές Ρυθμιστικές Αρχές για την προστασία από την πυρηνική ενέργεια HERCA και WENRA απαριθμούν το είδος των προστατευτικών ενεργειών που απαιτούνται για τη διασφάλιση της υγείας και την προστασία των πληθυσμών σε περίπτωση διαρροής ραδιενεργών στοιχείων στο περιβάλλον.
Παράλληλα, σύμφωνα με αναλυτικό άρθρο του iatropedia.gr, επισημαίνουν πως θα υπάρξουν σημαντικές συνέπειες από ένα σοβαρό πυρηνικό ατύχημα, ως απόρροια του πολέμου που συνεχίζεται αμείωτος στην Ουκρανία, καθώς πρόκειται για μια χώρα στην οποία λειτουργούν διάφοροι τύποι πυρηνικών εγκαταστάσεων.
“Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία απειλεί ιδιαίτερα την ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων στη χώρα. Υπάρχει κίνδυνος φθοράς στις εξωτερικές υποδομές, ζημιών στις εγκαταστάσεις, ή υποβάθμισης των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων / χειριστών σε αυτές τις υποδομές. Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα έναν αυξημένο κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος, το οποίο ενδέχεται να οδηγήσει σε έκλυση ραδιενεργών ουσιών”, αναφέρουν οι ειδικοί.
Τα σενάρια πυρηνικού ατυχήματος και η αντιμετώπιση
Στην έκθεση των ρυθμιστικών αρχών για την πυρηνική ενέργεια στην Ευρώπη, περιλαμβάνονται σενάρια ατυχημάτων.
Σε αυτά αναφέρεται πως η προφυλακτική χορήγηση ιωδίου θα μπορούσε να συστήνεται μόνο στις “κόκκινες” περιοχές, οι οποίες εκτείνονται ανάλογα με τη σοβαρότητα του ατυχήματος, σε απόσταση έως και τα 20 χιλιόμετρα, ή και έως περίπου τα 100 χιλιόμετρα από το πυρηνικό εργοστάσιο.
Τα δύο σενάρια αντιμετώπισης διαρροής ραδιενέργειας που περιλαμβάνονται στον οδηγό των HERCA-WENRA, είναι τα εξής:
Σε περίπτωση ατυχήματος με τήξη πυρήνα χωρίς βλάβες στην τσιμεντένια “σαρκοφάγο” που περικλείει και προφυλάσσει τον πυρηνικό αντιδραστήρα, μπορεί να χρειαστεί εκκένωση του πληθυσμού έως και 5 χιλιόμετρα γύρω από τον κατεστραμμένο πυρηνικό σταθμό και προστασία του πληθυσμού με χορήγηση ιωδίου σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων από τον πυρηνικό σταθμό.
Σε περίπτωση ατυχήματος παρόμοιου με αυτό που συνέβη στις 11 Μαρτίου του 2011 στον πυρηνικό σταθμό Νταίτσι της Φουκουσίμα, όπου επλήγη η ακεραιότητα της περιοριστικής κατασκευής πίεσης του αντιδραστήρα, οι ζώνες παρέμβασης και λήψης μέτρων αυξάνονται σε περίπου 20 χιλιόμετρα για την εκκένωση της περιοχής, και περίπου 100 χιλιόμετρα για όσους πολίτες απαιτείται να λάβουν ιώδιο για τον περιορισμό των επιπτώσεων στην υγεία τους.
Ωστόσο, οι ειδικοί στα ζητήματα αντιμετώπισης ατυχημάτων, σημειώνουν πως σε περίπτωση διαρροής ραδιενέργειας θα πρέπει να υπάρξουν επιπρόσθετες μελέτες μοντελοποίησης σε πραγματικό χρόνο, τα οποία θα λάβουν υπόψη τις τοπικές παραμέτρους που θα έχουν διαμορφωθεί, όπως π.χ. τις μετεωρολογικές συνθήκες.
Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας: Πόσο κινδυνεύει η Ελλάδα;
Με βάση και τις παραπάνω εκτιμήσεις, η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας είναι καθησυχαστική για τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η χώρα μας στο ενδεχόμενο ενός πυρηνικού ατυχήματος στην Ουκρανία. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει αναθεωρημένο σχέδιο παρέμβασης από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, όπως σημειώνουν οι επιστήμονες της Επιτροπής.
«Αναφορικά με τις πιθανές συνέπειες στη χώρα μας, στην απευκταία περίπτωση ραδιολογικού ή πυρηνικού συμβάντος στην Ουκρανία, τονίζεται ότι, λόγω της μεγάλης απόστασης δεν μπορεί να προκληθεί μια κατάσταση κινδύνου στην Ελλάδα που θα απαιτούσε επείγοντα μέτρα προστασίας της ζωής ή της υγείας από την ακτινοβολία», αναφέρει η ΕΕΑΕ.
Μέχρι σήμερα πάντως και με βάση τα πλέον αξιόπιστα διαθέσιμα δεδομένα, η κατάσταση της ραδιενέργειας περιβάλλοντος στην Ουκρανία καθώς και σε όλες τις γειτονικές της χώρες αναφέρεται φυσιολογική.
Το σχέδιο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας
Η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας με τον συντονισμό της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, έχει αναθεωρήσει πρόσφατα το «Εθνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης εξαιτίας σοβαρού ατυχήματος σε πυρηνική εγκατάσταση εκτός συνόρων».
Το σχέδιο προβλέπει εκτεταμένο πρόγραμμα ελέγχων σε τρόφιμα και ζωοτροφές και το ενδεχόμενο περιορισμού στην κατανάλωση συγκεκριμένων τοπικά παραγόμενων ειδών.
«Σε καμία περίπτωση δεν προβλέπεται να καταστούν αναγκαία πιο δραστικά μέτρα, όπως η εκκένωση πληθυσμού ή η χορήγηση χαπιών ιωδίου», τονίζεται με έμφαση από τους ειδικούς.
“Δεν χρειάζεται να προμηθευτείτε προληπτικά χάπια ιωδίου”
Ειδικά για τα χάπια ιωδίου, η ΕΕΑΕ δηλώνει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι σε καμία περίπτωση δεν θα καταστεί αναγκαία η χορήγηση τους στην Ελλάδα που βρίσκεται χιλιόμετρα μακριά από την Ουκρανία.
Έτσι δεν συντρέχει κανένας απολύτως λόγος να προμηθεύεστε δισκία ιωδίου «προληπτικά» και «για κάθε περίπτωση», λένε οι ειδικοί.
Παράλληλα, σημειώνουν πως οι ταμπλέτες αυτές είναι φαρμακευτικό σκεύασμα με παρενέργειες, οπότε θα πρέπει να το λάβουν μόνο οι άμεσα επηρεαζόμενοι πληθυσμοί, κοντά στην περιοχή του ατυχήματος, “όπου η προβλεπόμενη δόση ραδιενέργειας στον θυρεοειδή αδένα είναι πάνω από κάποια καθορισμένα επίπεδα”.
Τέλος στην παραφιλολογία σχετικά με τα σκευάσματα ιωδίου έδωσε πρόσφατα και ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος, ο οποίος σημειώνει πως δεν κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά σκευάσματα με αυτήν την ένδειξη.
“Τα σκευάσματα ιωδίου, που κυκλοφορούν στην Ελλάδα ως συμπληρώματα διατροφής, έχουν χαμηλότερη περιεκτικότητα σε ιώδιο, έως και 500 φορές μικρότερη, από τις δόσεις εκείνες τις οποίες αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ότι πρέπει να χορηγηθούν σε περίπτωση ραδιενεργού ατυχήματος και ως εκ τούτου είναι ακατάλληλα για τη σχετική ένδειξη”, αναφέρουν οι ειδικοί.
Πως δρουν τα φάρμακα ιωδίου ως “αντίδοτο” στη ραδιενέργεια
Παρά τις ψύχραιμες επιστημονικές “φωνές” πάντως σε γειτονικές με την Ουκρανία χώρες άδειασαν τα ράφια των φαρμακείων από τα χάπια ιωδίου, τα οποία πωλούνται με τη μορφή συμπληρώματος διατροφής.
Μιλώντας πρόσφατα στο iatropedia.gr, o Καθηγητής Φαρμακολογίας Ευάγγελος Μανωλόπουλος, εξηγεί τον προφυλακτικό μηχανισμό δράσης του ιωδίου έναντι της ραδιενέργειας:
“Έχει μία λογική βάση. Σε περιπτώσεις που συμβεί πυρηνικό ατύχημα ή οποιαδήποτε πυρηνική έκρηξη, ένα από τα πολύ ραδιενεργά και επιζήμια για τον οργανισμό ιόντα που δημιουργούνται είναι το ιώδιο 131. Το ιώδιο έχει ένα χαρακτηριστικό, να συγκεντρώνεται στο θυρεοειδή και να προκαλεί καρκίνο του θυρεοειδούς. Περίπου το 30% της ραδιενέργειας που παίρνουμε, πάει στο θυρεοειδή αδένα, μέσω ιωδίου. Οπότε αν αμέσως μετά το ατύχημα πολύ γρήγορα πάρει κανείς φάρμακο ιωδίου, πηγαίνει αυτό το ιώδιο και δεσμεύεται στο θυρεοειδή και παρεμποδίζει την δέσμευση του ραδιενεργού στοιχείου. Άρα μειώνει πολύ τις πιθανότητες για καρκίνο του θυρεοειδούς”, λέει συγκεκριμένα.
Στην Πολωνία, Τσεχία, αλλά και τη Βουλγαρία τα φαρμακεία ξεπούλησαν σε ελάχιστες μέρες τα χάπια ιωδίου που κανονικά πωλούν ολόκληρη τη χρονιά, ενώ παρόμοια τάση «υστερίας» υπάρχει και σε χώρες που βρίσκονται πολύ μακριά από την Ουκρανία, όπως στο Βέλγιο, τη Γαλλία και την Ολλανδία.
