Παρότι ο πρωθυπουργός απέκλεισε πρόσφατα το ενδεχόμενο αλλαγής του εκλογικού νόμου για τις εθνικές εκλογές, στο υπουργείο Εσωτερικών ετοιμάζουν σαρωτικές αλλαγές για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχής και την αποφυγή δεύτερου γύρου.
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες της Καθημερινής, το νέο νομοσχέδιο βρίσκεται πλέον στο τελικό στάδιο επεξεργασίας και αναμένεται να τεθεί σύντομα σε διαβούλευση. Βασική επιδίωξη είναι η εκλογή δημάρχων και περιφερειαρχών από τον πρώτο γύρο, με την εισαγωγή ενός συνδυασμού ποσοστικού ορίου και εναλλακτικής ψήφου.
Το μοντέλο που εξετάζεται – Πώς θα ψηφίζουν οι πολίτες
Το νέο σύστημα διατηρεί τη βασική μορφή του σημερινού ψηφοδελτίου, δίνοντας στους πολίτες τη δυνατότητα να επιλέγουν συνδυασμό και να σταυρώνουν υποψήφιους δημοτικούς ή περιφερειακούς συμβούλους. Ωστόσο, προστίθεται καινοτόμος δυνατότητα εναλλακτικής ψήφου, στο κάτω μέρος του ψηφοδελτίου: κάθε ψηφοφόρος θα μπορεί, προαιρετικά, να υποδείξει έναν υποψήφιο δήμαρχο ή περιφερειάρχη από άλλο συνδυασμό ως δεύτερη επιλογή.
Η εκλογή από τον πρώτο γύρο θα επιτυγχάνεται αν το συνολικό ποσοστό ενός υποψηφίου, σε συνδυασμό με τις «εναλλακτικές ψήφους» που συγκεντρώνει, υπερβαίνει το προκαθορισμένο όριο. Το ποσοστό αυτό συζητείται να οριστεί στο 42%, με το 43% και το 50% να εξετάζονται ως εναλλακτικά σενάρια.
Έτσι, για παράδειγμα, σε δήμο με τέσσερις υποψηφίους, ένας εξ αυτών θα μπορεί να εκλεγεί από την πρώτη Κυριακή, χωρίς να χρειαστεί δεύτερος γύρος, αρκεί να συμπληρώσει το απαιτούμενο ποσοστό από την κύρια και την εναλλακτική ψήφο.
Αύξηση της συμμετοχής και αντιμετώπιση της αποχής
Η κίνηση αυτή έρχεται ως απάντηση στην ανησυχητική τάση αποχής στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Οκτωβρίου 2023:
Η συμμετοχή στον πρώτο γύρο των δημοτικών εκλογών ανήλθε στο 52,5%, αλλά κατρακύλησε στο 40,7% στον δεύτερο.
Στις περιφερειακές εκλογές, η συμμετοχή του δεύτερου γύρου ήταν ακόμη χαμηλότερη, μόλις 35,2%.
Αναλύοντας τα δεδομένα, το ΥΠΕΣ διαπίστωσε ότι η αποχή αυξάνεται όταν δεν συνδυάζονται δήμος και περιφέρεια στον δεύτερο γύρο, ενώ καθοριστικό ρόλο παίζει και η έλλειψη σταυρού προτίμησης, αλλά και η απουσία εκλογικών τμημάτων για ετεροδημότες.
Προβληματισμοί για την ακεραιότητα – Φόβοι για νοθεία
Παρότι ο στόχος είναι η απλοποίηση και η αποδοτικότητα, δεν λείπουν οι ανησυχίες. Πρώτες επιφυλάξεις αφορούν τη διαφάνεια της διαδικασίας, καθώς εκφράζονται φόβοι για πιθανότητα παρεμβάσεων μετά το κλείσιμο της κάλπης, ειδικά στις εναλλακτικές ψήφους που δεν επηρεάζουν άμεσα τον αρχικό σταυρό. Πηγές αναφέρουν ότι το υπουργείο επεξεργάζεται ήδη προστατευτικά μέτρα για την εξασφάλιση του αδιάβλητου της διαδικασίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αλλαγή αυτή δεν ήρθε ξαφνικά. Ο αρμόδιος υπουργός, Θοδωρής Λιβάνιος, είχε προαναγγείλει την πρόθεση για νέο εκλογικό νόμο στο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ).
