Ένας μακρινός πλανήτης σε απόσταση 124 ετών φωτός από τη Γη φέρνει στο προσκήνιο την πιο ισχυρή ένδειξη έως σήμερα ότι ίσως δεν είμαστε μόνοι στο σύμπαν, υποστηρίζουν αστρονόμοι.
Πρόκειται για τον πλανήτη K2-18 b, στον οποίο το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb φέρεται να εντόπισε δύο χημικές ενώσεις που, μέχρι σήμερα, στη Γη σχετίζονται αποκλειστικά με βιολογική δραστηριότητα: τη διμεθυλοσουλφίδη (DMS) και τη διμεθυλοδισουλφίδη (DMDS).
Η ανίχνευση των συγκεκριμένων ουσιών δεν αποτελεί αδιάψευστη απόδειξη ύπαρξης ζωής, αλλά ενισχύει σημαντικά τη συζήτηση για το ενδεχόμενο ύπαρξης βιολογικής δραστηριότητας πέρα από το ηλιακό μας σύστημα.
Όπως μεταδίδει ο Guardian, «αυτή είναι η ισχυρότερη ένδειξη μέχρι σήμερα για ύπαρξη βιολογικής δραστηριότητας εκτός του ηλιακού μας συστήματος» δήλωσε ο καθηγητής Nikku Madhusudhan, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, ο οποίος ηγήθηκε των παρατηρήσεων. «Είμαστε πολύ προσεκτικοί. Πρέπει να εξετάσουμε αν το σήμα είναι αυθεντικό και τι μπορεί να σημαίνει.»
Πρόσθεσε: «Σε μερικές δεκαετίες, ίσως κοιτάξουμε πίσω και αναγνωρίσουμε ότι αυτή ήταν η στιγμή που το ζήτημα της ζωντανής ύπαρξης στο σύμπαν άρχισε να γίνεται απτό. Ίσως πρόκειται για σημείο καμπής, όπου το θεμελιώδες ερώτημα του αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν γίνεται επιτέλους απαντήσιμο»
Άλλοι επιστήμονες είναι πιο επιφυλακτικοί, εκφράζοντας αμφιβολίες για το αν οι γενικότερες συνθήκες στον K2-18 b ευνοούν τη ζωή και κατά πόσο οι ενώσεις DMS και DMDS – που στη Γη παράγονται κυρίως από θαλάσσια φυτοπλαγκτόν – μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστοι βιοδείκτες.
Ο K2-18 b, ο οποίος βρίσκεται στον αστερισμό του Λέοντα, έχει σχεδόν εννέα φορές τη μάζα της Γης και είναι 2,6 φορές μεγαλύτερος. Περιστρέφεται εντός της κατοικήσιμης ζώνης του άστρου του, ενός ψυχρού ερυθρού νάνου που είναι μικρότερος από τον Ήλιο. Όταν το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble φάνηκε να εντοπίζει υδρατμούς στην ατμόσφαιρά του το 2019, οι επιστήμονες τον χαρακτήρισαν «τον πιο κατοικήσιμο γνωστό κόσμο» πέρα από το ηλιακό μας σύστημα.
Το υποτιθέμενο σήμα νερού αποδείχθηκε μετέπειτα να είναι μεθάνιο, σύμφωνα με τις μεταγενέστερες παρατηρήσεις της ομάδας του Madhusudhan το 2023. Ωστόσο, υποστήριξαν ότι το προφίλ του K2-18 b είναι συμβατό με έναν κατοικήσιμο κόσμο, καλυμμένο από έναν βαθύ, απέραντο ωκεανό – μια άποψη που παραμένει αμφιλεγόμενη. Η ομάδα του Cambridge ανέφερε μια ενδεικτική παρουσία DMS.
Οι πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος είναι πολύ μακριά για να φωτογραφηθούν ή να εξερευνηθούν με ρομποτικά σκάφη. Ωστόσο, οι επιστήμονες μπορούν να εκτιμήσουν το μέγεθός τους, την πυκνότητα και τη θερμοκρασία τους και να αναλύσουν τη χημική τους σύσταση, παρακολουθώντας τον πλανήτη καθώς περνά μπροστά από το άστρο του και μετρώντας το φως που φιλτράρεται μέσα από την ατμόσφαιρά του. Στις τελευταίες παρατηρήσεις, τα μήκη κύματος που απορροφώνται από τις ενώσεις DMS και DMDS παρουσίασαν απότομη μείωση τη στιγμή που ο K2-18 b διέσχιζε το πρόσωπο του ερυθρού νάνου.
«Το σήμα ήρθε έντονο και καθαρό» δήλωσε ο Madhusudhan. «Αν μπορούμε να εντοπίσουμε αυτά τα μόρια σε κατοικήσιμους πλανήτες, τότε είναι η πρώτη φορά που είμαστε ικανοί ως είδος να το πετύχουμε … είναι εκπληκτικό που αυτό είναι πλέον εφικτό.»
Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο The Astrophysical Journal Letters, υποδεικνύουν συγκεντρώσεις DMS, DMDS ή και των δύο (καθώς τα φάσματά τους αλληλοεπικαλύπτονται), χιλιάδες φορές ισχυρότερες από τα επίπεδα που υπάρχουν στη Γη. Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν στατιστική σημαντικότητα «three-sigma» (πιθανότητα 0,3% να συνέβησαν τυχαία), αν και αυτό υπολείπεται του «χρυσού κανόνα» των ανακαλύψεων στη φυσική.
«Ίσως υπάρχουν διεργασίες που δεν γνωρίζουμε και που παράγουν αυτά τα μόρια» είπε ο Madhusudhan. «Αλλά δεν πιστεύω πως υπάρχει κάποια γνωστή διεργασία που να μπορεί να το εξηγήσει αυτό χωρίς να εμπλέκει τη βιολογία.»
Μία πρόκληση στην ταυτοποίηση άλλων πιθανών διαδικασιών είναι ότι οι συνθήκες στον K2-18 b παραμένουν αμφιλεγόμενες. Ενώ η ομάδα του Cambridge ευνοεί το σενάριο του ωκεάνιου κόσμου, άλλοι θεωρούν πως τα δεδομένα δείχνουν έναν αέριο πλανήτη ή έναν κόσμο με ωκεανούς από μάγμα και όχι νερό.
Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο η DMS να έχει μεταφερθεί στον πλανήτη μέσω κομητών – κάτι που όμως θα απαιτούσε έντονο βομβαρδισμό, κάτι που θεωρείται απίθανο – ή να έχει παραχθεί από υδροθερμικούς αεραγωγούς, ηφαίστεια ή κεραυνούς μέσα από εξωτικές χημικές διεργασίες.
«Η ζωή είναι ένα από τα πιθανά σενάρια, αλλά είναι ένα ανάμεσα σε πολλά» δήλωσε η Dr Nora Hänni, χημικός στο Ινστιτούτο Φυσικής του Πανεπιστημίου της Βέρνης, της οποίας η έρευνα αποκάλυψε την παρουσία DMS σε έναν παγωμένο, άψυχο κομήτη. «Πρέπει πρώτα να αποκλείσουμε αυστηρά όλα τα άλλα ενδεχόμενα πριν μιλήσουμε για ζωή.»
Άλλοι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η μελέτη των πλανητικών ατμοσφαιρών ίσως να μην προσφέρει ποτέ απόλυτη απόδειξη για την ύπαρξη ζωής. «Είναι κάτι που δεν εκτιμάται επαρκώς στον κλάδο, αλλά τα τεχνοϋπογραφικά ίχνη, όπως ένα μήνυμα από έναν ανεπτυγμένο πολιτισμό, μπορεί να είναι πιο καθαρές αποδείξεις – παρότι η πιθανότητα να βρούμε ένα τέτοιο σήμα είναι μικρή» δήλωσε η Dr Caroline Morley, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, Όστιν, προσθέτοντας ότι τα ευρήματα είναι, παρ’ όλα αυτά, μια σημαντική πρόοδος.
Η Dr Jo Barstow, πλανητική επιστήμονας στο Open University, επίσης θεωρεί τη συγκεκριμένη ανίχνευση σημαντική, αλλά προσθέτει: «Το επίπεδο σκεπτικισμού μου για κάθε ισχυρισμό που σχετίζεται με την ύπαρξη ζωής είναι μόνιμα στο 11, όχι επειδή δεν πιστεύω πως υπάρχει ζωή αλλού, αλλά επειδή νιώθω ότι για μια τόσο βαθιά και σημαντική ανακάλυψη, το βάρος της απόδειξης πρέπει να είναι εξαιρετικά υψηλό. Δεν θεωρώ πως η συγκεκριμένη εργασία φτάνει αυτό το όριο.»
Σε απόσταση 120 ετών φωτός, δεν υπάρχει προοπτική επίλυσης της συζήτησης μέσω άμεσης παρατήρησης, όμως ο Madhusudhan σημειώνει ότι αυτό δεν αποτέλεσε εμπόδιο στην ανακάλυψη μαύρων τρυπών ή άλλων κοσμικών φαινομένων.
«Στην αστρονομία, το ερώτημα δεν είναι ποτέ το "να πάμε εκεί"» ανέφερε. «Προσπαθούμε να διαπιστώσουμε αν οι νόμοι της βιολογίας είναι καθολικοί στη φύση. Δεν το βλέπω σαν: "Πρέπει να βουτήξουμε στο νερό για να πιάσουμε το ψάρι."»
