Καθώς ο γηραιότερος άνθρωπος στον κόσμο, η Γαλλίδα αδελφή Αντρέ, πέθανε την περασμένη εβδομάδα σε ηλικία 118 ετών, το θέμα της ανθρώπινης μακροβιότητας συνεχίζει να διχάζει τους ερευνητές: η ύπαρξή μας είναι βιολογικά περιορισμένη ή μπορεί να αυξάνεται επ' αόριστον;
Στο τέλος του 18ου αιώνα, ο (Georges-Louis Leclerc, Comte de) Buffon έκανε την εκτίμηση ότι ένας άνθρωπος με καλή υγεία, που δεν έχει πάθει ατύχημα ούτε πάσχει από κάποια νόσο μπορεί να ζήσει μέχρι τα 100 χρόνια κατά το μέγιστον.
Οι 100ετείς ήταν στην εποχή του πολύ σπάνιες περιπτώσεις. Όμως, με την βελτίωση των συνθηκών ζωής και την πρόοδο της Ιατρικής, οι υποθέσεις για τα χρονικά όρια της ανθρώπινης ζωής άλλαξαν σταδιακά.
Το 1995, καταγράφηκε νέο ρεκόρ, όταν η Γαλλίδα Ζαν Καλμάν γιόρτασε τα 120ά της γενέθλια. Πέθανε το 1997 σε ηλικία 122 ετών και παραμένει μέχρι σήμερα ο άνθρωπος, με πιστοποιημένη χρονολογία γεννήσεως, που έζησε περισσότερο στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Γενικότερα, από το 1950, ο αριθμός των γάλλων ηλικίας 100 ετών και άνω διπλασιαζόταν κάθε δέκα χρόνια για να φθάσει στους 27.500 στο τέλος του 2021, σύμφωνα με τον Εθνικό Ινστιτούτο Δημογραφικών Μελετών (Ined). Και μέχρι το 2060 μπορεί να επταπλασιασθούν. Παράλληλα, από την δεκαετία 1980, έχει εμφανισθεί η ομάδα των άνω των 110 ετών, που θέτει και πάλι το ζήτημα του ορίου της ανθρώπινης μακροβιότητας.
Οι ερευνητές είναι διχασμένοι. Από την μία πλευρά υπάρχουν εκείνοι που υπερασπίζονται την ιδέα ότι η ζωή ορίζεται από βιολογικούς περιορισμούς.
Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Nature το 2016, οι γενετιστές έδειξαν ότι δεν έχει υπάρξει αύξηση της ανθρώπινης μακροβιότητας από το τέλος της δεκαετίας του 1990.
Στηριζόμενοι σε δημογραφικά στοιχεία, ανακάλυψαν ότι από τον θάνατο της Ζαν Καλμάν, η μέγιστη διάρκεια ζωής των ανθρώπων έχει μειωθεί, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν όλο και περισσότεροι υπέργηροι άνθρωποι στον κόσμο. «Συμπεραίνουν ότι η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής έχει ένα φυσικό όριο και ότι το όριο της μακροβιότητας τοποθετείται γύρω στα 115 έτη», δηλώνει ο δημογράφος και ειδικός σε θέματα μακροβιότητας Jean-Marie Robine.
«Γενετικές τροποποιήσεις»
«Όμως η υπόθεση αμφισβητείται εν μέρει από μεγάλο αριθμό δημογράφων», συνεχίζει.
Έτσι, μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018 στην επιθεώρηση Science υποστηρίζει ότι το ποσοστό της θνητότητας αυξάνεται με την ηλικία, αλλά επιβραδύνεται μετά τα 85 έτη και φτάνει μέχρι το 50% έως 60% ετησίως περί τα 107 έτη.
«Με την θεωρία αυτή, αν έχουμε 12 ανθρώπους ηλικίας 110 ετών, θα επιβιώσουν 6 στα 111 χρόνια, 3 στα 112 κοκ...», συνοψίζει ο Jean-Marie Robine. «Αλλά επί εκατό 100ετών, θα υπάρχουν 50 111 ετών, 25 112 ετών κοκ...», λέει ο ερευνητής. «Χάρη σε μία αυξητική τάση, δεν υπάρχουν προσδιορισμένα όρια μακροβιότητας».
Σύμφωνα με γαλλική μελέτη που θα δημοσιευθεί το 2023, η δημογραφική ομάδα του Inserm αποδεικνύει ωστόσο ότι η θνητότητα συνεχίζει να αυξάνεται μετά τα 105 χρόνια.
Αυτό είναι επιχείρημα υπέρ της ύπαρξης βιολογικού ορίου στην μακροβιότητα; Ο Jean-Marie Robine είναι επιφυλακτικός.
«Θα συνεχίσουμε να ανακαλύπτουμε στοιχεία, όπως γινόταν πάντα, και σιγά σιγά να βελτιώνουμε την κατάσταση της υγείας των υπερηλίκων», λέει.
Πολλοί ερευνητές μαζί του προτιμούν να παραμείνουν επιφυλακτικοί: «δεν υπάρχει προς το παρόν οριστική απάντηση», λέει η France Meslé, διευθύντρια ερευνών στο Ined. «Ακόμη και αν βαίνουν αυξανόμενοι, οι άνθρωποι που φθάνουν σε πολύ μεγάλη ηλικία είναι ακόμη πολύ περιορισμένοι αριθμητικά και εξακολουθούμε να μην μπορούμε να κάνουμε σημαντικές στατιστικές εκτιμήσεις».
Συνοπτικά, πρέπει να περιμένουμε να έχουμε ικανό αριθμό ανθρώπων άνω των 110 ετών για να μπορούμε να βγάλουμε αξιόπιστα αποτελέσματα.
Ορισμένοι ειδικοί, επίσης, όπως ο γηρίατρος Eric Boulanger, δεν αποκλείουν την είσοδο στο παιγνίδι και άλλων παραγόντων τα επόμενα χρόνια. Ο ειδικός δηλώνει ότι «γενετικές τροποποιήσεις» θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να μεταθέσουν την ηλικία του θανάτου, σε ορισμένες περιπτώσεις, στα 140 ή στα 150 χρόνια.
