Δύο φορές στην ιστορία του πλανήτη μας, κολοσσιαίες οροσειρές που υψώνονταν τόσο ψηλά όσο τα Ιμαλάια και εκτείνονταν χιλιάδες μίλια μακρύτερα, ανασήκωσαν τις απόκρυμνες κορυφές τους έξω από τη Γη, χωρίζοντας τις αρχαίες υπερηπείρους στα δύο.
Οι γεωλόγοι τα αποκαλούν «υπερβουνά»
«Δεν υπάρχει τίποτα σαν αυτά τα δύο υπερβουνά σήμερα», είπε η Ziyi Zhu, μεταδιδακτορική φοιτήτρια στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας (ANU) στην Καμπέρα και επικεφαλής συγγραφέας μιας νέας μελέτης για τα μεγαλεία των βουνών, σε μια δήλωση.
«Δεν είναι μόνο το ύψος τους – αν μπορείτε φανταστείτε τα 1.500 μίλια (2.400 χλμ.) μήκους Ιμαλάια να επαναλαμβάνονται τρεις ή τέσσερις φορές, θα μπορέσετε να έχετε μια ιδέα της κλίμακας».
Αυτές οι προϊστορικές κορυφές ήταν κάτι περισσότερο από ένα εκπληκτικό θέαμα. Σύμφωνα με νέα έρευνα της Zhu και των συναδέλφων της που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 15 Φεβρουαρίου του περιοδικού Earth and Planetary Science Letters, ο σχηματισμός και η καταστροφή αυτών των δύο γιγαντιαίων οροσειρών μπορεί επίσης να τροφοδότησε δύο από τις μεγαλύτερες περιόδους εξελικτικής έκρηξης στην ιστορία του πλανήτη μας — δηλαδή την πρώτη εμφάνιση σύνθετων κυττάρων πριν από περίπου 2 δισεκατομμύρια χρόνια και η έκρηξη της θαλάσσιας ζωής στην Κάμβρια πριν από 541 εκατομμύρια χρόνια.
Σύμφωνα με το livescience.com, είναι πιθανόν ότι καθώς αυτές οι τεράστιες οροσειρές διαβρώθηκαν, έριξαν τεράστιες ποσότητες θρεπτικών συστατικών στη θάλασσα, επιταχύνοντας την παραγωγή ενέργειας και υπερτροφοδοτώντας την εξέλιξη, έγραψαν οι ερευνητές.
Σχηματισμοί
Τα βουνά υψώνονται όταν οι διαρκώς μεταβαλλόμενες τεκτονικές πλάκες της Γης συντρίβουν δύο χερσαίες μάζες μαζί, ωθώντας τους επιφανειακούς βράχους σε ύψη. Τα βουνά μπορούν να αναπτυχθούν για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια ή περισσότερο - αλλά ακόμη και οι πιο ψηλές οροσειρές γεννιούνται με ημερομηνία λήξης, καθώς η διάβρωση από τον άνεμο, το νερό και άλλες δυνάμεις αρχίζει αμέσως να μειώνει αυτές τις κορυφές.
Οι επιστήμονες μπορούν να συνδυάσουν την ιστορία των βουνών της Γης μελετώντας τα ορυκτά που αυτές οι κορυφές αφήνουν πίσω τους στον φλοιό του πλανήτη.
Οι κρύσταλλοι ζιργκόν, για παράδειγμα, σχηματίζονται υπό υψηλή πίεση βαθιά κάτω από βαριές οροσειρές και μπορούν να επιβιώσουν σε βράχους πολύ μετά την εξαφάνιση των μητρικών τους βουνών.
Η ακριβής στοιχειακή σύνθεση κάθε κόκκου ζιργκόν μπορεί να αποκαλύψει τις συνθήκες στον φλοιό πότε και πού σχηματίστηκαν αυτοί οι κρύσταλλοι.
Στη νέα τους μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν ζιργκόν με χαμηλές ποσότητες λουτέτιου - ένα σπάνιο γήινο στοιχείο που σχηματίζεται μόνο στη βάση ψηλών βουνών.
Τα δεδομένα αποκάλυψαν δύο «αιχμές» εκτεταμένου σχηματισμού υπερβουνών στην ιστορία της Γης — η μία διήρκεσε από περίπου 2 δισεκατομμύρια έως 1,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν και η δεύτερη από 650 εκατομμύρια έως 500 εκατομμύρια χρόνια πριν.
Προηγούμενες μελέτες είχαν υποδείξει την ύπαρξη αυτού του δεύτερου επικού φάσματος - γνωστού ως Υπερβουνού Transgondwanan, επειδή διέσχιζε την τεράστια υπερήπειρο της Γκοντβάνα (μια ενιαία γιγάντια ήπειρο που περιείχε τις χερσαίες μάζες της σύγχρονης Αφρικής, της Νότιας Αμερικής, της Αυστραλίας, της Ανταρκτικής, της Ινδίας και της Αραβική Χερσονήσου).
Ωστόσο, το προηγούμενο υπερβουνό - που ονομάζεται Nuna Supermountain, από μια προηγούμενη υπερήπειρο - δεν είχε ανιχνευθεί ποτέ πριν.
Η κατανομή των κρυστάλλων ζιργκόν έδειξε ότι και τα δύο αυτά αρχαία υπερβουνά ήταν τεράστια — πιθανότατα μήκους άνω των 5.000 μιλίων (8.000 χιλιομέτρων), ή περίπου διπλάσια από την απόσταση από τη Φλόριντα στην Καλιφόρνια. Σύμφωνα με τους ερευνητές, γι' αυτό αυτά τα τεράστια βουνά είναι τόσο σημαντικά.
Εξέλιξη
Καθώς και τα δύο βουνά διαβρώθηκαν, θα είχαν ρίξει τεράστιες ποσότητες θρεπτικών συστατικών όπως σίδηρο και φώσφορο στη θάλασσα μέσω του κύκλου του νερού, είπαν οι ερευνητές.
Αυτά τα θρεπτικά συστατικά θα μπορούσαν να έχουν επιταχύνει σημαντικά τους βιολογικούς κύκλους στον ωκεανό, οδηγώντας την εξέλιξη σε μεγαλύτερη πολυπλοκότητα.
Εκτός από αυτή τη διαρροή θρεπτικών συστατικών, τα διαβρωμένα βουνά μπορεί επίσης να έχουν απελευθερώσει οξυγόνο στην ατμόσφαιρα, κάνοντας τη Γη ακόμα πιο φιλόξενη για την πιο περίπλοκη ζωή.
Ο σχηματισμός του Υπερβουνού Nuna, για παράδειγμα, συμπίπτει με την εμφάνιση των πρώτων ευκαρυωτικών κυττάρων της Γης - κύτταρα που περιέχουν έναν πυρήνα που τελικά εξελίχθηκε σε φυτά, ζώα και μύκητες.
«Το Υπερβουνό Transgondwanan συμπίπτει με την εμφάνιση των πρώτων μεγάλων ζώων πριν από 575 εκατομμύρια χρόνια και την έκρηξη της Κάμβριας 45 εκατομμύρια χρόνια αργότερα, όταν οι περισσότερες ομάδες ζώων εμφανίστηκαν στο αρχείο των απολιθωμάτων», είπε ο Zhu.
Στην έρευνά τους, η ομάδα επιβεβαίωσε επίσης προηγούμενες μελέτες που ανακάλυψαν ότι ο σχηματισμός βουνών είχε σταματήσει στη Γη περίπου πριν από 1,7 δισεκατομμύρια έως 750 εκατομμύρια χρόνια πριν.
Οι γεωλόγοι αναφέρουν αυτή την περίοδο ως το «βαρετό δισεκατομμύριο», επειδή η ζωή στις θάλασσες της Γης φαινομενικά σταμάτησε να εξελίσσεται (ή τουλάχιστον εξελίχθηκε πολύ αργά).
Μερικοί επιστήμονες υποθέτουν ότι η έλλειψη νέου σχηματισμού βουνών μπορεί να εμπόδισε τη διαρροή νέων θρεπτικών συστατικών στους ωκεανούς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, με αποτέλεσμα να λιμοκτονήσουν τα θαλάσσια πλάσματα και να σταματήσουν την εξέλιξή τους.
Ενώ χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να δημιουργηθεί μια στεγανή σύνδεση μεταξύ των υπερβουνών και της υπερτροφοδοτούμενης εξέλιξης στη Γη, αυτή η μελέτη φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι οι πιο παραγωγικές βιολογικές εκρήξεις του πλανήτη μας συνέβησαν στη σκιά κάποιων πραγματικά κολοσσιαίων βουνών.
