Α. Υιοθεσία
Η υιοθεσία είναι θεσμός παιδικής προστασίας που εφαρμόζεται στη χώρα μας με σκοπό την οικογενειακή αποκατάσταση του απροστάτευτου παιδιού. Είναι η νομική πράξη που διαπλάσσει τεχνητή γονική σχέση και τελείται με δικαστική απόφαση.
Ο θεσμός της υιοθεσίας ανηλίκων ρυθμίζεται τόσο από τις διατάξεις των άρθρων 3-11 του 1ου κυρωτικού άρθρου του ν. 2447/96 (ΦΕΚ Α’ 278), 23 και 1542-1588 Α Κ, 20-25 του ν.4538/2018 (ΦΕΚ Α’ 85) και του π.δ/τος 226/99 (ΦΕΚ Α’ 190), καθώς και από τον ν.3765/2009 (ΦΕΚ Α’ 101) με τον οποίο η χώρα μας κύρωσε τη Σύμβαση για την προστασία των παιδιών και τη συνεργασία σχετικά με τη διακρατική υιοθεσία, που υπογράφηκε στη Χάγη στις 29-5-1993.
Σήμερα στην Ελλάδα εάν κάποιος επιθυμεί να υιοθετήσει παιδί μπορεί να το πράξει με 3 τρόπους:
Είτε υποβάλλοντας αίτηση μέσω της διαδικτυακής πύλης www.anynet.gr για κάποιο από τα παιδιά που φιλοξενούνται σε Μονάδα Παιδικής Προστασίας, ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ,
Είτε σε απευθείας συνεννόηση μεταξύ φυσικών γονέων ή επιτρόπου του ανηλίκου και υποψηφίων θετών γονέων, αφού έχουν πρώτα εγγραφεί στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Θετών Γονέων,
Είτε μέσω διακρατικής υιοθεσίας.
Και στις 3 περιπτώσεις η υιοθεσία τελείται και απαγγέλλεται με δικαστική απόφαση.
Προϋποθέσεις για τους Υποψήφιους Θετούς Γονείς
Αυτός/ αυτή που θα υιοθετήσει, πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις για να κριθεί κατάλληλος/η για να υιοθετήσει (1543 ΑΚ):
Πρέπει καταρχήν να είναι ικανός για δικαιοπραξία και να έχει κατά το χρόνο που δηλώνει τη συναίνεση του, συνείδηση των πράξεων του και να μην βρίσκεται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή, που να περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησή του.
Πρέπει να έχει συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας του και
Να μην έχει υπερβεί το 60ο έτος της ηλικίας του (κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης υιοθεσίας και όχι όταν συζητείται). Σε περίπτωση υιοθεσίας και από τους 2 συζύγους, το 60ό έτος της ηλικίας δεν πρέπει να έχει συμπληρώσει τουλάχιστον ο ένας από τους συζύγους και υποψήφιος θετός γονιός (1545 παρ. 2 ΑΚ).
Η ελάχιστη διαφορά ηλικίας υιοθετούντος και υιοθετούμενου είναι 18 χρόνια και η μέγιστη 50 χρόνια (1544 ΑΚ).
Δεν μπορούν να υποβάλουν αίτηση για υιοθεσία άτομα (ομόφυλα ή ετερόφυλα) που έχουν υπογράψει σύμφωνο συμβίωσης.
Διακρατική Υιοθεσία
Ως διακρατική νοείται η πράξη υιοθεσίας ενός παιδιού με μόνιμη διαμονή σε κάποιο συμβαλλόμενο κράτος (κράτος προέλευσης) από συζύγους ή ένα πρόσωπο που έχει τη μόνιμη διαμονή του σε άλλο συμβαλλόμενο κράτος (κράτος υποδοχής).
Η Σύμβαση της Χάγης για την προστασία των παιδιών και τη συνεργασία σχετικά με τη διακρατική υιοθεσία εφαρμόζεται με κριτήριο μόνο τον τόπο διαμονής του παιδιού και των υποψήφιων θετών γονέων ανεξάρτητα από την εθνικότητα αμφοτέρων.
Η εφαρμογή της Σύμβασης της Χάγης αφορά στη διοικητική διαδικασία και δεν επηρεάζει την εφαρμογή των διατάξεων της ελληνικής νομοθεσίας περί υιοθεσιών.
Η αίτηση για διακρατική υιοθεσία, καθώς και τα απαραίτητα δικαιολογητικά κατατίθενται από τους υποψήφιους θετούς γονείς στην Κεντρική Αρχή Διακρατικών Υιοθεσιών ή στην κατά τόπο αρμόδια αναγνωρισμένη υπηρεσία (άρθρο 1 παρ. 2 του π.δ/τος 226/99). Στο έντυπο της αίτησης θα πρέπει απαραίτητα να δηλώνεται η χώρα προέλευσης του προς υιοθεσία τέκνου ενώ δεν δηλώνεται το φύλο και τυχόν προτίμηση για την ηλικία του.
Β. Αναδοχή
Η αναδοχή είναι θεσμός παιδικής προστασίας που προβλέπεται για την αντιμετώπιση παθογενειών στην οικογένεια ως μεταβατική λύση είτε προς την επανένταξη του ανηλίκου στη φυσική του οικογένεια, όταν αρθούν οι παθογένειες που οδήγησαν στην απομάκρυνση από αυτήν, είτε ως παροχή ασφαλούς περιβάλλοντος για την ανατροφή και ανάπτυξή του ανηλίκου διατηρώντας ταυτόχρονα την επαφή του με τη φυσική του οικογένεια, είτε προς την υιοθεσία του ανηλίκου από τους ανάδοχους γονείς.
Αναδοχή καλείται η ανάθεση σε τρίτους, αλλά και η ανάληψη από αυτούς του έργου της πραγματικής φροντίδας ενός ανηλίκου, χωρίς να μεταβάλλονται οι νομικές σχέσεις του με τη φυσική του οικογένεια ή τον επίτροπο του.
Ο θεσμός της αναδοχής ανηλίκων ρυθμίζεται τόσο από τις διατάξεις των άρθρων 1655 έως 1665 του Αστικού Κώδικα, όσο και των άρθρων 6 έως 19 του ν.4538/2018 (ΦΕΚ Α’ 85).
Σήμερα στην Ελλάδα εάν κάποιος επιθυμεί να γίνει ανάδοχος γονέας, μπορεί να το πράξει με 3 τρόπους:
Είτε υποβάλλοντας αίτηση μέσω της Διαδικτυακής Πύλης www.anynet.gr για τα παιδιά που φιλοξενούνται σε κάποιο ίδρυμα παιδικής προστασίας, ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ, την επιτροπεία των οποίων ασκεί το εν λόγω ίδρυμα, κατά το άρθρο 1600 ΑΚ,
Είτε με απευθείας συνεννόηση μεταξύ φυσικών γονέων ή επιτρόπου του ανηλίκου και υποψηφίων ανάδοχων γονέων, έπειτα από κατάρτιση μεταξύ τους σχετικής σύμβασης
Είτε με δικαστική απόφαση απευθείας, όταν το συμφέρον του ανηλίκου επιβάλλει την άμεση απομάκρυνση από το οικογενειακό του περιβάλλον και την τοποθέτηση του σε ανάδοχη οικογένεια (ειδικά σε περιπτώσεις κακοποιημένων ή παραμελημένων ανηλίκων ή μετά από παρέμβαση της Εισαγγελίας ανηλίκων).
Προϋποθέσεις για τους υποψήφιους ανάδοχους γονείς
Αυτός/ αυτή που θα γίνει ανάδοχος γονέας, πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις για να κριθεί κατάλληλος/η για αναδοχή ανηλίκου:
να είναι ικανός για δικαιοπραξία, κατά αναλογική εφαρμογή των διατάξεων για την υιοθεσία και την επιτροπεία (άρθρα 1543, 1595 ΑΚ)
να έχει συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας του και
να μην έχει υπερβεί το 60ο έτος της ηλικίας του (κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης αναδοχής). Σε περίπτωση αναδοχής και από τους 2 συζύγους, το 60ό έτος της ηλικίας δεν πρέπει να έχει συμπληρώσει τουλάχιστον ο ένας από τους συζύγους και υποψήφιος ανάδοχος γονιός (1545 παρ. 2 ΑΚ).
η ελάχιστη διαφορά ηλικίας αναδόχου και αναδοχούμενου είναι 18 χρόνια και η μέγιστη 50 χρόνια (1544 ΑΚ).
προσωπικές ιδιότητες: οι ανάδοχοι γονείς και οι συνοικούντες με αυτούς θα πρέπει να έχουν καλή ψυχική, διανοητική και σωματική υγεία και να μην πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα.
οι ανάδοχοι γονείς και οι συνοικούντες με αυτούς θα πρέπει να μην έχουν καταδικασθεί τελεσίδικα ή να μην εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική δίωξη για τα αδικήματα εκείνα που επισύρουν έκπτωση από τη γονική μέριμνα, σύμφωνα με το άρθρο 1537 του Αστικού Κώδικα, καθώς και για τα προβλεπόμενα από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία περί ναρκωτικών και περί εμπορίας ανθρώπων και οργάνων
οι ανάδοχοι γονείς θα πρέπει να έχουν αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να καλύψουν τα βασικά έξοδα διατροφής, μόρφωσης και ιατρικής περίθαλψης του ανάδοχου τέκνου, διαθέτοντας επαρκείς προς τούτο οικονομικούς πόρους και καταβάλλοντας προσωπική φροντίδα.
ν. 4538/2018 «Μέτρα για την προώθηση των Θεσμών της Αναδοχής και Υιοθεσίας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 85)
Εθνικό Συμβούλιο Αναδοχής και Υιοθεσίας
Το ΕΣΑΝΥ είναι το Εθνικό Συμβούλιο Αναδοχής και Υιοθεσίας, το οποίο συγκροτείται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, με Πρόεδρο τον Γενικό Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας και μέλη:
Έναν Εισαγγελέα Ανηλίκων
Έναν εκπρόσωπο του ΣΚΛΕ
Ένα νομικό, με εμπειρία σε ζητήματα παιδικής προστασίας
Τρεις εμπειρογνώμονες του τομέα της παιδικής προστασίας
Έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Εργασίας, αρμόδιο για θέματα παιδικής προστασίας
Τον Πρόεδρο του ΕΚΚΑ
Δύο Προέδρους ΚΚΠ με δομές παιδικής προστασίας, με αναπληρωτές δύο Προέδρους άλλων ΚΚΠ
Έναν εκπρόσωπο της Διεύθυνσης Εποπτείας ΟΤΑ β΄ βαθμού του Υπουργείου Εσωτερικών
Έναν εκπρόσωπο της ΠΟΣΓΚΑμεΑ
και χωρίς δικαίωμα ψήφου, εκπρόσωπο του βοηθού Συνήγορου του Πολίτη του Κύκλου Δικαιωμάτων του Παιδιού.
Αρμοδιότητες του ΕΣΑΝΥ
Υποβολή προτάσεων και γνωμοδοτήσεων
Παρακολούθηση και συντονισμός δράσης
Υποστήριξη και παροχή γνωμοδοτικής και επιστημονικής συνδρομής προς φορείς και υπηρεσίες, ύστερα από ερώτημα του ΥΠΕΚΥ
Επεξεργασία 3μηνιαίων και ετήσιων στατιστικών
Μελέτες, έρευνες, πιλοτικά προγράμματα, αξιολόγηση
Παρακολούθηση διεθνούς πλαισίου
Καθορισμός θεματικών ενοτήτων προγραμμάτων εκπαίδευσης ΥΑΓ και ΥΘΓ
Καθορισμός εκπαιδευτικών και επαγγελματικών προσόντων εκπαιδευτών
Υποβολή προτάσεων προς υπουργεία
Πληροφοριακό σύστημα Αναδοχής και Υιοθεσίας: www.anynet.gr
