Η ελληνική γλώσσα είναι πλούσια και διατηρεί έναν αδιάρρηκτο δεσμό με την αρχαία της μορφή. Συχνά δανειζόμαστε λέξεις από την αρχαία γλώσσα, χωρίς όμως να γνωρίζουμε πλήρως την ιστορία και τη βαθύτερη σημασία τους. Μία από αυτές τις λέξεις είναι η ειμαρμένη. Τι σημαίνει όμως πραγματικά αυτός ο όρος, και ποια είναι η φιλοσοφική του διαδρομή;
Η Εἱμαρμένη δεν είναι απλώς η τύχη ή το πεπρωμένο, αλλά μια έννοια με συγκεκριμένη ιστορία και φιλοσοφική βαρύτητα. Στην αρχαία ελληνική σκέψη, η Εἱμαρμένη εκφράζει την αναπόφευκτη τάξη των πραγμάτων, μια ανώτερη δύναμη που καθορίζει όχι μόνο τη ζωή των ανθρώπων αλλά και την ίδια τη δομή του κόσμου. Δεν είναι μια τυφλή και χαοτική δύναμη, αλλά ένας συμπαντικός νόμος που διέπει τα πάντα, ακόμα και τη θέληση των θεών. Μάλιστα, οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως ακόμα και ο ίδιος ο Δίας υποτασσόταν σε αυτήν.
Τι πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι
Η έννοια της Εἱμαρμένης εισήχθη από τους Ίωνες φιλοσόφους, οι οποίοι αναζητούσαν έναν νόμο που κυβερνά το σύμπαν. Ο Ηράκλειτος, ένας από τους σημαντικότερους προσωκρατικούς φιλοσόφους, δίδαξε ότι υπάρχει μια ανώτερη αρχή στον κόσμο, ο Λόγος, σύμφωνα με τον οποίο όλα συμβαίνουν. Υποστήριξε πως τίποτα δεν γίνεται τυχαία, αλλά όλα ακολουθούν έναν συμπαντικό νόμο, την Εἱμαρμένη. Ο ίδιος γράφει χαρακτηριστικά: «Ἔστι γὰρ εἱμαρμένα πάντως», δηλαδή «όλα είναι καθορισμένα από την Εἱμαρμένη».
Αργότερα, οι Στωικοί φιλόσοφοι ανέπτυξαν ακόμα περισσότερο την έννοια της Εἱμαρμένης, θεωρώντας την ως τον υπέρτατο Λόγο των πραγμάτων, δηλαδή τη δύναμη που ορίζει την πορεία του κόσμου. Ο Πυθαγόρας, επίσης, πίστευε πως η Εἱμαρμένη είναι ένας παγκόσμιος νόμος που καθορίζει τη ζωή κάθε ανθρώπου από τη στιγμή της γέννησής του. Παρόμοια άποψη είχαν και οι ατομικοί φιλόσοφοι Λεύκιππος και Δημόκριτος, οι οποίοι έβλεπαν τον κόσμο ως αποτέλεσμα της αναγκαιότητας, δηλαδή μιας προκαθορισμένης φυσικής τάξης.
Ανώτερη νομοτέλεια του σύμπαντος
Αν και συχνά η Εἱμαρμένη ταυτίζεται με τη μοίρα, δεν πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε ως μια τυφλή και άλογη δύναμη. Αντίθετα, στην αρχαία φιλοσοφία η Εἱμαρμένη θεωρείται η λογική αρχή που διαμορφώνει τον κόσμο, η προϋπόθεση της λελογισμένης διακυβέρνησης του σύμπαντος. Δεν είναι ένας αυθαίρετος καταναγκασμός, αλλά η ανώτερη νομοτέλεια που διέπει το σύμπαν και καθορίζει τη φυσική και ηθική τάξη των πραγμάτων.
Η έννοια της Εἱμαρμένης, λοιπόν, δεν αφορά απλώς το «ριζικό» ή την «τύχη» με την καθημερινή έννοια του όρου. Αντίθετα, αναφέρεται σε έναν βαθύτερο συμπαντικό νόμο, ο οποίος, σύμφωνα με τους αρχαίους φιλοσόφους, καθορίζει την ύπαρξη όλων των όντων, από τους ανθρώπους έως τους θεούς.
Μείνετε συντονισμένοι στο Proson.gr για να μαθαίνετε τα «περίεργα» και ενδιαφέροντα των ελληνικών λέξεων.
