Για πρώτη φορά στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε η κατάταξη των ελληνικών Πανεπιστημίων, όπως γίνεται εδώ και πολλά χρόνια στο εξωτερικό. Η κατάταξη έγινε από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) με τη συμμετοχή των Πανεπιστημίων μας. Τα Πανεπιστήμια ήταν υποχρεωμένα να συμμετάσχουν σε τρεις από τις πέντε ενότητες, με υποχρεωτική την πρώτη. Τα κριτήρια έθεσε η ΕΘΑΑΕ και τα στοιχεία έδωσαν στην ΕΘΑΑΕ τα ίδια τα Πανεπιστήμια.
Το σύνολο των κριτηρίων και των δεικτών ποιότητας και επιτευγμάτων, τα οποία συμπληρώθηκαν από τα ΑΕΙ, εντάσσονται σε πέντε ενότητες ως εξής:
Α. Συνεχής βελτίωση των βασικών ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων του Πανεπιστημίου,
Β. Αριστεία στην έρευνα και επιδόσεις του επιστημονικού προσωπικού,
Γ. Διασύνδεση με την κοινωνία, την αγορά εργασίας και αξιοποίηση της παραγόμενης γνώσης,
Δ. Διεθνοποίηση και
Ε. Ποιότητα του πανεπιστημιακού περιβάλλοντος.
Με βάση αυτά τα κριτήρια η κατάταξη των ελληνικών Πανεπιστημίων έχει ως εξής:
Πρώτο στα συνολικά μόρια το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ακολουθούμενο από το Μετσόβιο, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και τα υπόλοιπα όπως φαίνονται στον πίνακα. Τα μέγιστα μόρια είναι 2974 στο ΕΚΠΑ, ο μέσος όρος είναι τα 1694 μόρια και τα λιγότερα μόρια τα 928 του Ιονίου Πανεπιστημίου και τα 604 της ΑΣΠΑΙΤΕ. Η διαφορά των πρώτων από τα τελευταία είναι μεγάλη, πάνω από 2.000 μόρια (η ΑΣΠΑΙΤΕ είναι ειδική περίπτωση). Αυτό δείχνει ότι δεν είναι όλα τα Πανεπιστήμιά μας ίδια και αυτό για πρώτη φορά φαίνεται με ελληνική μέτρηση.
Το ζήτημα που τίθεται τώρα είναι το τι πρέπει να γίνει σχετικά με την ποιοτική διαφορά μεταξύ των πανεπιστημίων. Άλλωστε η κατάταξη από μόνη της δεν έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία, αποτελεί απλά μία απεικόνιση της κατάστασης. Δύο είναι οι λύσεις:
- Να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε ακόμη περισσότερο τα Πανεπιστήμια των πρώτων θέσεων, αδιαφορώντας γι’ αυτά που έχουν χαμηλή βαθμολογία, επιβραβεύοντας τα πρώτα και τιμωρώντας τα δεύτερα
- Να ψάξουμε να βρούμε τα προβλήματα που υπάρχουν στα Πανεπιστήμια που σημείωσαν χαμηλές επιδόσεις, για να λύσουμε τα προβλήματά τους.
Το Υπουργείο Παιδείας επέλεξε να χρηματοδοτήσει τα ΑΕΙ κατά 80% με βάση τα αντικειμενικά κριτήρια και κατά 20% με βάση τα ποιοτικά κριτήρια που καθορίστηκαν με την κατάταξη του πίνακα 1. Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε τα ποσοστά της χρηματοδότησης που αποφάσισε το Υπουργείο Παιδείας.
Στο ΕΚΠΑ η χρηματοδότηση βάσει των αντικειμενικών κριτηρίων είναι το 10.99% της συνολικής χρηματοδότησης των ΑΕΙ, ενώ η ποιοτική ανέρχεται στο 17,39% της συνολικής χρηματοδότησης των ΑΕΙ από τη δεύτερη κατηγορία. Το ΕΚΠΑ, δηλαδή, θα πάρει 6,40% επιπλέον των αντικειμενικών κριτηρίων, λόγω της καλής του επίδοσης στην κατάταξη.
Αντιθέτως, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής θα πάρει 6,74% από τα αντικειμενικά κριτήρια και 3,82% από τα ποιοτικά, έχοντας διαφορά -2,92%, στα ποιοτικά κριτήρια σε σχέση με τα αντικειμενικά. Αυτό σημαίνει ότι θα πάρει λιγότερα χρήματα, με αυτό τον τρόπο, από τα χρήματα που θα έπαιρνε αν εφαρμοζόταν μόνο τα αντικειμενικά κριτήρια.
Αυτό αποτελεί ένα bonus που δίνεται στα ΑΕΙ που πηγαίνουν καλά στην κατάταξη για να βελτιωθούν τα Πανεπιστήμιά της χώρας. Αυτό, ωστόσο, θα μπορούσε να αποδειχτεί προβληματικό σε βάθος χρόνου. Το bonus δεν είναι επιπλέον ποσόν, αλλά το επιπλέον 6,4% του ΕΚΠΑ έχει αφαιρεθεί από κάποιο άλλο ΑΕΙ, που είναι χαμηλά στην κατάταξη και θα δει τη χρηματοδότησή του να μειώνεται
Με αυτόν τον τρόπο, τα Πανεπιστήμια που έχουν καλή σειρά στην κατάταξη θα παίρνουν όλο και περισσότερα χρήματα και θα βελτιώνουν συνεχώς τη θέση τους. Τα Πανεπιστήμια που δεν έχουν καλή σειρά στην κατάταξη θα παίρνουν όλο και λιγότερα χρήματα και θα χειροτερεύουν συνεχώς τη θέση τους, καθώς η υποχρηματοδότηση θα είναι συνεχής. Το αποτέλεσμα θα είναι να αυξάνει συνεχώς η ψαλίδα μεταξύ των πρώτων και των τελευταίων. Έτσι, δημιουργούνται πανεπιστήμια πολλών ταχυτήτων.
Τέτοιες περιπτώσεις έχουμε κυρίως σε Αγγλοσαξονικές χώρες. Για παράδειγμα, στην Αμερική και την Αγγλία υπάρχουν εξαιρετικής ποιότητας Πανεπιστήμια, που πρωτεύουν σε όλες τις κατατάξεις, την ίδια στιγμή που υπάρχουν πανεπιστήμια πολύ χαμηλού επιπέδου.
Αν ωστόσο ο στόχος μας είναι να βελτιώσουμε γενικά όλα τα πανεπιστήμια και να ανεβάσουμε τον ακαδημαϊκό πήχη, τότε αυτή δεν είναι η λύση.
Υπάρχει ένα μεγάλο διεθνές πρόβλημα: η Εκπαίδευση όλο και περισσότερο αντιμετωπίζεται ως ένα προϊόν, που υπόκειται στους νόμους του ανταγωνισμού και της αγοράς. Σίγουρα υπάρχει η οικονομική παράμετρος· δεν πρέπει, όμως, η Εκπαίδευση να λειτουργεί όπως μία επιχείρηση, για ένα βασικό λόγο: η επιχείρηση έχει ως σκοπό μόνο το κέρδος, ενώ η Εκπαίδευση δεν πρέπει να έχει αυτό το σκοπό. Μπορεί να έχει και σκοπό το κέρδος, όχι όμως μόνο αυτόν. Συνεπώς δεν πρέπει να λειτουργεί με τις αρχές μίας επιχείρησης, αφού στοχεύουν αλλού.
Για να συμβεί κάτι τέτοιο, πρέπει να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στα Πανεπιστήμια που βρίσκονται χαμηλά στην κατάταξη. Αυτό πρέπει να το κάνουν πρωτίστως τα ίδια τα Πανεπιστήμια που τα αφορά άμεσα. Αφού βρουν τις αιτίες των προβλημάτων τους, πρέπει να λύσουν μόνα τους όσα από αυτά μπορούν και να προτείνουν στο Υπουργείο Παιδείας τις λύσεις που προκρίνουν και στις οποίες χρειάζονται τη συνδρομή του Υπουργείου.
