Είναι ένα από τα πιο ισχυρά σύμβολα της χριστιανικής θρησκείας, στενά συνδεδεμένο με τα θεία πάθη του Πάσχα. Αν όμως για τη θρησκεία συμβολίζει τη νίκη της ζωής επί του θανάτου, για την ιστορία αποτελεί μάλλον ένα μυστήριο. Ο σταυρός ήταν, ναι, ένας μαρτυρικός τρόπος θανάτωσης. Αλλά για τη σταύρωση είναι ελάχιστα τα πράγματα που γνωρίζουν οι αρχαιολόγοι.
Αναφορές για τη σταύρωση υπάρχουν τόσο στα Ευαγγέλια όσο και στα ιστορικά κείμενα της ρωμαϊκής εποχής ή εκείνα της λατινικής γραμματείας. Τεκμήρια όμως, έχουν ανακαλυφθεί μόνο σε τέσσερα σημεία του πλανήτη με το τελευταίο από αυτά να εντοπίζεται το 2017 στο Κέιμπριτζσαϊρ της Αγγλίας όπου σε εργασίες θεμελίωσης οικοδομών ανακαλύφθηκε ο σκελετός ενός άνδρα, στον οποίο ένα καρφί διαπερνούσε την φτέρνα του.
Τι μαρτυρούν τα ευρήματα
Αυτό είναι και το μοναδικό αρχαιολογικό εύρημα σχετικά με την σταύρωση που έχει ανακαλυφθεί στις βρετανικές νήσους. Όπως θα σημείωναν στην βρετανική επιθεώρηση Αρχαιολογίας οι καθηγητές του Κέιμπριτζ, Ντέιβιντ Ινγκχαμ και Κορίν Ντάχιγκ, το εύρημα αυτό αποδεικνύει πως η σταύρωση ήταν διαδεδομένη σε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Από την πλευρά του, ο Γκρέιντζερ Κουκ, συγγραφέας του τόμου «Η σταύρωση στον κόσμο της Μεσογείου», σημειώνει στην Ουάσινγκτον Ποστ πως «μοναδική άλλη αρχαιολογική ένδειξη της σταύρωσης είναι οι τοιχογραφίες».
Οι Bρετανοί αρχαιολόγοι επισημαίνουν ακόμη πως το εύρημα στο Κέιμπριτζσαϊρ είναι ανάλογο με αυτό που είχε ανακαλυφθεί σχεδόν 50 χρόνια νωρίτερα, το 1968, κοντά στο Όρος των Ελαιών στην Ιερουσαλήμ. Και στις δυο περιπτώσεις, το καρφί βρέθηκε καρφωμένο στο οστό της φτέρνας. Η θέση αυτή «συγκρούεται» με τις θρησκευτικές απεικονίσεις της Σταύρωσης. Την ίδια ώρα, όμως, προσφέρει νέα στοιχεία για το μαρτύριο και τη θανάτωση των εσταυρωμένων που ήταν κοινοί θνητοί.
Η προέλευση και ο σκοπός του μαρτυρίου
Φαίνεται ακόμη ότι οι Ρωμαίοι εισήγαγαν τη σταύρωση από τους Καρχηδόνιους, που με τη σειρά τους είχαν αντιγράψει διάφορες βάναυσες τιμωρίες από τους Ασσύριους και άλλους λαούς της Μέσης Ανατολής. Ο αρχαίος εβραίος ιστορικός Ιώσιπος Φλάβιος αναφέρει ότι οι ρωμαϊκές λεγεώνες σταύρωσαν τουλάχιστον 500 Εβραίους μέσα σε μία και μόνο ημέρα κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των Εβραίων, τον 1ο αιώνα π.Χ.
Σκοπός της σταύρωσης σε όλες τις περιπτώσεις ήταν ο αργός και βασανιστικός θάνατος. Η σταύρωση ήταν επίσης, η πιο τρομακτική και ταπεινωτική μέθοδος εκτέλεσης που οι τιμωροί επέβαλαν σε εγκληματίες, σκλάβους αλλά και σε εκείνους που κατηγορούνταν για προδοσία. Οι καταδικασμένοι σε σταύρωση οδηγούνταν στον τόπο του μαρτυρίου τους με χτυπήματα, όπως ακριβώς αναφέρεται και για τον Ιησού στα Ευαγγέλια και με το πλήθος να συμμετέχει σε αυτά. Ο σταυρός, αναφέρουν ακόμη οι πηγές, ήταν σε σταθερό σημείο.
Ο ρόλος της «sedecula»
Ο θάνατος ερχόταν έπειτα από μερικές ημέρες. Φαίνεται ακόμη πως κάποιες φορές οι τιμωροί τον επέσπευδαν χτυπώντας το θύμα με ράβδους στο στήθος ή το λόγχιζαν για να μην μπορεί να αναπνεύσει. Άλλες φορές, ο σταυρός είχε μικρό ύψος ώστε το θύμα να παραδίδεται βορά σε πεινασμένα ζώα. Από τις τοιχογραφίες συνάγεται επίσης το συμπέρασμα πως ο σταυρός ήταν σε σχήμα «Τ», ενώ συχνά «προσφερόταν» ένα μικρό κάθισμα, η λεγόμενη sedecula, προκειμένου να επιμηκυνθεί η ζωή του σταυρωμένου και επομένως, το βασανιστήριό του.
Από την ανακάλυψη στην ανατολική Ιερουσαλήμ συμπεραίνεται ακόμη πως οι Ρωμαίοι, εκτός από καρφιά, χρησιμοποιούσαν και σχοινιά για να δέσουν το θύμα στο σταυρό. Αυτά ήταν μάλιστα τόσο ανθεκτικά ώστε τα χρησιμοποιούσαν σε περισσότερες από μία περιπτώσεις. Το θύμα της ανακάλυψης στο Όρος των Ελαιών ήταν ένας άνδρας 24 - 28 ετών, το οστό της φτέρνας του οποίου διαπερνούσε ένα καρφί. Το μήκος του ήταν περίπου 11,5 εκατοστά.
Οι υποθέσεις για τη σταύρωση του Ιησού
Μιλώντας στην Ουάσινγκτον Ποστ, ο Γκρέιντζερ Κουκ επιβεβαιώνει πως ο Ιησούς υπήρξε ως ιστορικό πρόσωπο και πως οδηγήθηκε στον θάνατο με αυτόν τον τρόπο. Πώς όμως επήλθε αυτός; Ειδικοί της ιατροδικαστικής επιστήμης υποστηρίζουν την υπόθεση πως ο Εσταυρωμένος προσβλήθηκε σχετικά γρήγορα από πνευμονική εμβολή ή καρδιακή ανακοπή, ενώ δεν αποκλείεται και το σοκ που προκαλείται από την αιμορραγία. Θεωρείται εξάλλου βέβαιη αιτία θανάτου και η ασφυξία, η οποία επέρχεται από τη ρήξη των πνευμόνων και που με τη σειρά της προκαλείται από το βάρος του μετέωρου σώματος.
Είναι πολλά ωστόσο ακόμη τα μυστήρια με τα οποία περιβάλλεται το μαρτύριο της σταύρωσης. Όχι μόνο επειδή συνδέεται με το Θείο Δράμα. Αλλά και επειδή εξάπτει την περιέργεια πολλών και διαφορετικών επιστημονικών πεδίων.
