Ολοκληρώθηκε μετά από έναν χρόνο εντατικής δουλειάς η Μελέτη Φέρουσας Τουριστικής Ικανότητας του προορισμού της Αθήνας, την οποία διενήργησε ο Δήμος Αθηναίων μέσω της Αναπτυξιακής Αθήνας Α.Ε. σε συνεργασία με το Τμήμα Τουριστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά και το Τεχνικό Γραφείο «Γκοιμίσης και Συνεργάτες».
Από τη μελέτη προκύπτει ότι η Αθήνα αν και δε χαρακτηρίζεται ως πόλη με υπερτουρισμό, ωστόσο παρουσιάζει μια «τουριστική ευθραυστότητα» και μια ευαισθησία στην πίεση των υποδομών της από την άνοδο του τουρισμού τα τελευταία χρόνια.
Συγκεκριμένα, η μελέτη εντοπίζει χωρικές υπερ-συγκεντρώσεις σε συγκεκριμένες κορεσμένες γειτονιές του κέντρου της πόλης (Εμπορικό κέντρο, Μοναστηράκι – Πλάκα, Ψυρρή – Κουμουνδούρου, Μακρυγιάννη) στις οποίες παρατηρούνται διαχρονικά σημαντικές πιέσεις από μόνιμους κατοίκους και επισκέπτες/τουρίστες, καθώς και υψηλές καταναλώσεις σε νερό, ενέργεια και απορρίμματα (αιχμές σε κορεσμένες περιοχές).
Ωστόσο, διαφαίνονται τάσεις τουριστικοποίησης – πιέσεις στις περιφερειακές συνοικίες (γειτονιές μέτριου και χαμηλού κορεσμού – Δουργούτι, Φωκίωνος Νέγρη, Κάτω Πατήσια, Άγιος Νικόλαος, Αμπελόκηποι), με αντίστοιχες σημαντικές επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο και την αγορά.
Οι κορεσμένες γειτονιές
Αναλυτικά, εντοπίζονται 14 κορεσμένες γειτονιές (9,7% του συνόλου) στην 1η και 2η Δ.Κ. και 17 Μετρίου Κορεσμού (11,8%) στην 1η, 2η, 3η, 5η, 6η και 7η Δ.Κ. ως εξής:
- 1η Δ.Κ. : Ιουλιανού – Φιλαδέλφειας, Άγιος Παύλος, Άγιος Κων/νος – Πλατεία Βάθης, Μουσείο, Εξάρχεια, Ψυρρή – Κουμουνδούρου, Εμπορικό Κέντρο, Κολωνάκι, Μοναστηράκι – Πλάκα, Μακρυγιάννη, Βεΐκου, Κουκάκι
- 2η Δ.Κ. : Καλλιρρόης, Δουργούτι Ι
- Μετρίου Κορεσμού
- 1η Δ.Κ. : Λόφος Στρέφη, Νεάπολη Ι, Κολωνάκι – Λυκαβηττός, Ιλίσια – Πάρκο
- 2η Δ.Κ. : Πλαστήρα, Λόφος Λαμπράκη, Δουργούτι ΙΙ
- 3η Δ.Κ. : Κεραμεικός, Καμπά, Θησείο
- 5η Δ.Κ. : Άγιος Ελευθέριος Ι
- 6η Δ.Κ. : Πλατεία Αττικής, Πλατεία Βικτωρίας
- 7η Δ.Κ. : Πεδίο Άρεως, Κουντουριώτικα, Αμπελόκηποι Ι, Άγιος Θωμάς
Μέση τιμή ενοικίου έως και 1.700 ευρώ!
Ταυτόχρονα, 27 είναι οι γειτονιές που συνδυάζουν υψηλές τιμές κορεσμού με υψηλές μέσες τιμές ενοικίων. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις γειτονιές με υψηλό κορεσμό η μέση τιμή ενοικίου φτάνει έως και τα 1.700 ευρώ!
- Ψυρρή - Κουμουνδούρου: 96% κορεσμός και 1.280 ευρώ μέση τιμή ενοικίου
- Μακρυγιάννη: 96% κορεσμός και 1.450 ευρώ μέση τιμή ενοικίου
- Μοναστηράκι - Πλάκα: : 95% κορεσμός και 1.700 ευρώ μέση τιμή ενοικίου
Ωστόσο και στις γειτονιές με χαμηλό κορεσμό τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατακόρυφα και είναι πλέον απαγορευτικά για μονοπρόσωπα νοικοκυριά:
- Θυμαράκια: 16% κορεσμός και 620 ευρώ μέση τιμή ενοικίου
- Άγιος Κωνσταντίνους: 16% κορεσμός και 635 ευρώ μέση τιμή ενοικίου
- Άγιος Λουκάς: 13% κορεσμός και 610 ευρώ μέση τιμή ενοικίου
Η έρευνα εξετάζει ακόμη 6 περιοχές:
Οι τουρίστες έρχονται οι Αθηναίοι... φεύγουν
Ένα ακόμη βασικό συμπέρασμα είναι ότι η επισκεψιμότητα της Αθήνας κατά την υψηλή τουριστική περίοδο (Μάιος – Οκτώβριος) δεν επιβαρύνει περισσότερο την πόλη, καθώς ο μόνιμος πληθυσμός εγκαταλείπει την Αθήνα, με αποτέλεσμα το ισοζύγιο μόνιμου κατοίκου και επισκέπτη να τείνει να παραμένει σχεδόν σταθερό. Όπως προκύπτει, η πόλη της Αθήνας, ως “city break” προορισμός, λειτουργεί ως δέκτης τουρισμού 365 ημέρες τον χρόνο, με αποτέλεσμα η επιβάρυνσή της να είναι συνεχής, χωρίς να μεσολαβούν περίοδοι στις οποίες η τουριστική δραστηριότητα να μετριάζεται.
Από τα ευρήματα είναι εμφανές ότι από το 2021 έως το 2023 παρατηρήθηκε διαχρονική αύξηση του συνολικού όγκου απορριμμάτων την τουριστική και μη τουριστική περίοδο, σε ποσοστά 2,6% και 6,3% αντίστοιχα. Τη μεγαλύτερη πίεση από τον τουρισμό υφίστανται η 1η, 2η και 3η δημοτική κοινότητα, ενώ στην 1η δημοτική κοινότητα περισσότερο από το 50% της συνολικής παραγωγής απορριμμάτων, κατανάλωσης ενέργειας και νερού προέρχεται διαχρονικά από τους επισκέπτες.
Στο πλαίσιο της έρευνας πραγματοποιήθηκε πρωτογενής έρευνα με 788 απαντημένα ερωτηματολόγια από όλες τις δημοτικές κοινότητες της Αθήνας. Σύμφωνα με αυτήν, η τουριστική παρουσία επηρεάζει έντονα την καθημερινότητα της Αθήνας, κυρίως στο κέντρο, ενώ οι περιφερειακές κοινότητες επηρεάζονται λιγότερο.
Οι επισκέπτες εντοπίζουν ηχορύπανση στις κεντρικές δημοτικές κοινότητες αντιμετωπίζουν συνωστισμό σε αρχαιολογικούς χώρους, όπως Ακρόπολη και Αρχαιολογικό Μουσείο, καθώς και στις κεντρικές γραμμές των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Ταυτόχρονα, εντοπίζουν υψηλότερες τιμές στις κεντρικές δημοτικές κοινότητες κάτι το οποίο αναδείχθηκε και από τους ντόπιους κατοίκους στις απαντήσεις τους.
Η επιβάρυνση που δέχεται διαχρονικά η πόλη σε τουρισμό και δίκτυα (ύδρευση, απορρίμματα, ενέργεια) φαίνεται να αποτελεί ζήτημα Φέρουσας Ικανότητας τόσο για τον μόνιμο κάτοικο όσο και για τον επισκέπτη.
Συμπεράσματα - επόμενα βήματα
Από τα αποτελέσματα της μελέτης, προκύπτει ότι απαιτείται μια ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού, προς όφελος τόσο των κατοίκων όσο και των επισκεπτών.
Η ομάδα εργασίας κατέληξε στη διαμόρφωση επτά πυλώνων στρατηγικής που εστιάζουν στα ακόλουθα:
- Ρύθμιση Τουριστικής Ανάπτυξης και Υποδομών
- Ρύθμιση Βραχυχρόνιων Μισθώσεων (STR)
- Οικονομικά Μέτρα και Φορολογία Τουρισμού
- Προώθηση Βιώσιμου και Υπεύθυνου Τουρισμού
- Δράσεις για την Προστασία της Τοπικής Κοινότητας
- Επένδυση σε Υποδομές και Δημόσιες Υπηρεσίες
- Διαχείριση Τουριστικών Ροών και Συμφόρησης
Οι στρατηγικές εξειδικεύονται με ένα πλαίσιο 63 δράσεων με αποτυπωμένους φορείς, συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και ενέργειες που θα πρέπει να υλοποιηθούν.
Συγκεκριμένα, απαιτείται μια ολοκληρωμένη και πολυδιάστατη Μητροπολιτική προσέγγιση που να αναγνωρίζει τη διασυνδεδεμένη φύση των σχεδίων, στρατηγικών και λύσεων για την ανάπτυξη του τουρισμού στην Αθήνα. Χρειάζεται να δοθεί έμφαση στους αριθμούς επισκεπτών και να υιοθετηθεί μια νέα νοοτροπία, που να δίνει προτεραιότητα στη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας της τουριστικής εμπειρίας, στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και στη διασφάλιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.
Παρατηρητήριο Βιώσιμου Τουρισμού
Επόμενο βήμα είναι να δημιουργηθεί, μέσω της Αναπτυξιακής Εταιρείας του Δήμου Αθηναίων, ένα Παρατηρητήριο Βιώσιμου Τουρισμού το οποίο θα ενσωματώνει τις προτάσεις πολιτικής και το σχέδιο δράσης του δήμου, αξιοποιώντας δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, με σκοπό την ανάλυσή τους στο πλαίσιο της αειφορίας – βιώσιμης ανάπτυξης (περιβάλλον, κοινωνία, οικονομία) και της διπλής μετάβασης (πράσινος και ψηφιακός μετασχηματισμός).
Με επικεφαλής τον Δήμο Αθηναίων και με “όχημα” την Μελέτη Φέρουσας Τουριστικής Ικανότητας, το Παρατηρητήριο θα συμπεριλάβει τους όμορους Δήμους -Ν. Σμύρνη, Καλλιθέα, Γαλάτσι, Αιγάλεω, Περιστέρι, Ζωγράφου, Βύρωνας, Δάφνη- με σκοπό αυτό να αποκτήσει μητροπολιτικό χαρακτήρα.
Ο Δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, τόνισε: «Είναι η πρώτη φορά που παραδίδεται μία τόσο εμπεριστατωμένη μελέτη για τις αντοχές της πόλης μπροστά στις αυξημένες τουριστικές ροές των τελευταίων ετών. Η Μελέτη Φέρουσας Ικανότητας μάς προσφέρει ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα: τη δυνατότητα να λειτουργήσουμε προληπτικά. Να δούμε ποια είναι η πραγματική κατάσταση στο κέντρο και τις γειτονιές της Αθήνας, ώστε να μπορέσουμε να δράσουμε με σχέδιο τα επόμενα χρόνια. Είναι ξεκάθαρο ότι η ελληνική πρωτεύουσα θα πρέπει να υιοθετήσει πολιτικές και πρακτικές σαν να είχε υπερτουρισμό χωρίς να έχει, ώστε να μη γίνει “θύμα” της επιτυχίας της».
