Θα μπορούσες να αναπτύξεις ό,τι θεωρία ήθελες και να σκοτώσεις εκατομμύρια ανθρώπους στην ΕΣΣΔ, αρκεί να σε στήριζε ο Ιωσήφ Στάλιν… Να πάρουμε την ιστορία από την αρχή. Ο γάλλος βιολόγος του 19ου αιώνα Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ έχει διατυπώσει τη θεωρία- με την οποία έγινε διάσημος- ότι οι φυσιολογικές αλλαγές που αποκτώνται κατά τη διάρκεια της ζωής ενός οργανισμού μπορούν να μεταδοθούν στους απογόνους του. Με λίγα λόγια η εξέλιξη συμβαίνει και διεξάγεται σύμφωνα με φυσικούς νόμους.
Σύμφωνα με την θεωρία του, τον Λαμαρκισμό, αν γυμναζόσαστε σκληρά στο γυμναστήριο για να χτίσετε κοιλιακούς, θα μπορούσατε να μεταδώσετε τους δουλεμένους κοιλιακούς στα παιδιά σας! Ο Λαμάρκ, όμως, έκανε λάθος: τα κληρονομήσιμα χαρακτηριστικά περνούν μέσω γονιδίων, κωδικοποιούνται με τον δικό τους τρόπο και υπόκεινται σε περιστασιακές μεταλλάξεις.
Τα γονίδια ενός οργανισμού ούτε γνωρίζουν ούτε ενδιαφέρονται ποια χαρακτηριστικά απέκτησε ο γεννήτορας κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τα γονίδιά ενός ανθρώπου μπορεί να μεταδώσουν στους απογόνους του μια προδιάθεση για χτίσιμο κοιλιακών, αλλά μόνο εάν είχαν κωδικοποιηθεί για μια τέτοια προδιάθεση.
Ανεξάρτητα από το πόσες κάμψεις παίρνετε και πόσο εντυπωσιακούς κοιλιακούς έχετε, αυτό δεν θα έχει καμία επίδραση στο αν τα παιδιά σας θα βρουν τον χρόνο να γυμνάσουν το δικό τους κορμί. Ωστόσο, η ιδέα του γάλλου βιολόγου για την κληρονομικότητα ήταν ίσως απήχηση της λαϊκής σοφίας που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, ελάχιστοι εξακολουθούσαν να θυμούνται τη θεωρία του Λαμάρκ, που είχε απορριφθεί επιστημονικά ενώ ο εμπνευστής της ακόμα ζούσε.
Όταν ο Λισένκο θυμήθηκε τον Λαμάρκ...
Στη δεκαετία του 1930, ωστόσο, αυτή η ξεπερασμένη θεωρία γνώρισε μια περίεργη αναβίωση στη Σοβιετική Ένωση. Ένας γεωπόνος-ψευδοεπιστήμονας ονόματι Τροφίμ Ντενίσοβιτς Λισένκο προσάρμωσε τον Λαμαρκισμό σε μια δική του θεωρία που έγινε γνωστή ως Λισενκοϊσμός. Η θεωρία του Λισένκο απέρριπτε την έννοια της κληρονομικότητας του Μέντελ και την έννοια του «γονιδίου», ενώ απομακρύνθηκε από τη δαρβινική εξελικτική θεωρία με την απόρριψη της φυσικής επιλογής. Ο Λισένκο ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε, μεταξύ άλλων, πως η σίκαλη θα μπορούσε να μετατραπεί σε σιτάρι, το σιτάρι θα μπορούσε να μετατραπεί σε κριθάρι και ότι τα ζιζάνια θα μπορούσαν να μετατραπούν σε σιτηρά!
Οι ισχυρισμοί του Λισένκο είχαν την ίδια επιστημονική βάση με εκείνους των αλχημιστών του Μεσαίωνα που διατείνονταν ότι (θα) μπορούσαν να μετατρέψουν τον μόλυβδο σε χρυσό και ήταν το ίδιο γελοίες.
Ωστόσο- ατυχώς για πολλούς ανθρώπους- ο Λισένκο βρήκε έναν ισχυρό υποστηρικτή των θεωριών του: τον Ιωσήφ Στάλιν! Στο ερεβώδες και τρομακτικό πολιτικό περιβάλλον της Σοβιετικής Ένωσης εκείνης της εποχής, η γνώμη για τις (ανόητες) θεωρίες του Λισένκο που άντλησε από τον Λαμάρκ ταυτίστηκε με τη γνώμη του Στάλιν. Τότε δεν επέκρινες τον Στάλιν, ούτε καν μπορούσες να διαφωνήσεις μαζί του, αν αγαπούσες τη ζωή σου και τη ζωή των οικείων σου. Οι αμφισβητήσεις για την κληρονομιά της θεωρίας του Λαμάρκ αντιμετωπίζονταν ως πολιτική παρέκκλιση. Και η… λογική αποδείχτηκε θανατηφόρα: ο σύντροφος Στάλιν υποστήριξε τον Λισένκο και τον Λαμαρκισμό του.
Τα Γκουλάγκ γέμισαν επιστήμονες!
Και όσοι διαφωνούσαν με τον Λισένκο θεωρούνταν υπονομευτές, τροτσκιστές, ξένοι κατάσκοποι, φασίστες πράκτορες ή καπιταλιστές στρατιώτες που υπονόμευαν την Σοβιετική Ένωση. Σοβιετικοί επιστήμονες που έκαναν το λάθος να αμφισβητήσουν τον αναβιωμένο Λαμαρκισμό του Λισένκο συνελήφθησαν από την μυστική αστυνομία, ανακρίθηκαν, βασανίστηκαν, στάλθηκαν στα Γκουλάγκ και πολλοί πέθαναν από τις κακουχίες ή- οι πιο τυχεροί- εκτελέστηκαν, μεταξύ των οποίων και ο διάσημος βοτανολόγος Νικολάι Βαβίλοφ. Το 1940, ο Λισένκο έγινε διευθυντής του Ινστιτούτου Γενετικής της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών και χρησιμοποίησε την πολιτική του επιρροή και τη δύναμή του για να καταστείλει τις αντίθετες απόψεις και να δυσφημήσει, να περιθωριοποιήσει και να φυλακίσει τους επικριτές του.
Ο Λισένκο άρχισε εκστρατεία για την εξάλειψη των αντιπάλων του, στην οποία περισσότεροι από 3000 βιολόγοι απολύθηκαν, φυλακίστηκαν, συνελήφθησαν ή εκτελέστηκαν. Πριν από τον Λισένκο, η Ρωσία και η ΕΣΣΔ γενικότερα ήταν πρωτοπόροι στον τομέα της γενετικής. Ωστόσο, η γενετική έρευνα διέψευδε τη Λαμαρκική Κληρονομικότητα, και εγκαταλείφθηκε· δεν αναβίωσε παρά μόνο μετά το θάνατο του Στάλιν το 1953, όμως οι Σοβιετικοί είχαν μείνει πίσω δεκαετίες!
Οι ιδέες και οι πρακτικές του Λισένκο συνέβαλαν στους λιμούς που αφάνισαν εκατομμύρια Σοβιετικούς· η υιοθέτηση των μεθόδων του, το 1958 από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είχε παρόμοια καταστροφικά αποτελέσματα, με αποκορύφωμα τον μεγάλο κινεζικό λιμό του 1959.
«Έκαψε» τις σοδειές η θεωρία του
Ο Λισένκο υποχρέωσε τους αγρότες να φυτεύουν σπόρους πολύ κοντά, αφού, σύμφωνα με τον «νόμο της ζωής των ειδών» του, τα φυτά της ίδιας «οικογένειας» δεν ανταγωνίζονται ποτέ το ένα το άλλο. Αποτέλεσμα; Ξερή γη.
Και ποιος ήταν ο Λισένκο; Παιδι αγροτικής οικογένειας από το χωριό Καρλόβκα της Ουκρανίας, έμαθε να διαβάζει και να γράφει σε ηλικία 13 χρονών! Ο Λισένκο σπούδασε σε διετές αγροτικό σχολείο και μπήκε στην κατώτερη σχολή κηπουρικής στην Πολτάβα και συνέχισε τελειώνοντας σπουδές σε δευτεροβάθμια σχολή κηπουρικής· το ισχυρό του εφόδιο σπουδών ήταν πτυχίο γεωπόνου! Τα υπόλοιπα τα ανέλαβε ο Στάλιν…
Κάποτε ένας συντάκτης της εφημερίδας Πράβντα είχε γράψει για τον Λισένκο: «Εάν κρίνετε έναν άνθρωπο από την πρώτη εντύπωση, τότε αυτός ο Λισένκο θα σας αφήσει με ένα αίσθημα πονόδοντου Είναι φειδωλός στα λόγια του και ασήμαντος φυσιογνωμικά· το μόνο που θυμάμαι είναι το σκοτεινό του βλέμμα, που σέρνεται στο έδαφος με τέτοιο τρόπο σαν να έχει σκοτώσει κάποιον». Και είχε σκοτώσει πολλούς!
Το 1964, ο Νομπελίστας Φυσικός Αντρέι Σαχάροφ κατάγγειλε τον Λισένκο στη Γενική Συνέλευση της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ :
«Είναι υπεύθυνος για την επαίσχυντη υστέρηση της σοβιετικής βιολογίας και της γενετικής ειδικότερα, για τη διάδοση ψευδοεπιστημονικών απόψεων, για τον τυχοδιωκτισμό, για την υποβάθμιση της μάθησης και για τη δυσφήμιση, την απόλυση, τη σύλληψη, ακόμη και τον θάνατο πολλών γνήσιων επιστημόνων», είπε.
Μετά την πτώση και του Χρουτσόφ, το 1964, γκρεμίστηκε και ο Λισένκο: αποκαλύφθγκαν στο ευρύ κοινό οι πράξεις και οι καταγέλαστες ιδέες του και ουδείς έμαθε για τον θάνατό του, το 1976, που πέρασε στα μονόστηλα των εφημερίδων…
Διαβάστε επίσης:
Ιράν: Βρέθηκε η σορός του Εμπραχίμ Ραΐσι, σύμφωνα με Ιρανό αξιωματούχο
Το ελληνικό νησί που αγαπούν οι Ολλανδοί! «Το ακατέργαστο διαμάντι της Ελλάδας»
