H εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων συμπίπτει με την «επιστροφή» στην κανονικότητα, με τις κλασσικές παραδοσιακές δράσεις όπως ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου και του σπιτιού και οι προετοιμασίες για το τραπέζι της γιορτής όπου κυριαρχούν τα μελομακάρουνα, οι κουραμπιέδες και η τσικουδιά.
Όμως, σε περιοχές της Δυτικής Κρήτης, κυρίως της ενδοχώρας, συναντά κανείς παραδόσεις ετών.
Το Χριστόψωμο
Το Χριστόψωμο κυριαρχεί και σε κάθε σπίτι ετοιμάζεται το ξιομπλιαστό (στολισμένο) ψωμί.
Το παραδοσιακό κρητικό γλυκό ψωμί στολίζεται κάποιες φορές με αλέτρια, ζώα, πουλιά, στολίδια με στοιχεία της φύσης από αλεύρι και κάποιες άλλες είναι απλό με έναν σταυρό και ένα καρύδι.
Η παράδοση θέλει κατά το ζύμωμα, οι νοικοκυρές να τραγουδάνε «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει».
Οι «αέρηδες»
Ένα έθιμο που χάνεται χρόνο με τον χρόνο είναι αυτό των «αέρηδων».
Από την παραμονή των Χριστουγέννων οι γεωργοί, οι κτηνοτρόφοι και οι ψαράδες έλεγαν «πώς παλεύουν οι καιροί, και οι αέρηδες ποιος θα γεννηθεί και ποιος θα βαπτισθεί».
Όποιος γεννηθεί, ο αέρας δηλαδή που θα υπερισχύσει την ημέρα των Χριστουγέννων, αυτός θα είναι που θα κρατήσει μέχρι των Φώτων και για το μεγαλύτερο μέρος του νέου χρόνου.
