Ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο εφιάλτης της πανδημίας πλησιάζει προς το τέλος του. Αν και η νόσος της Covid-19 δε θα εξαλειφθεί πλήρως, θα μπορέσει ωστόσο να περάσει από την πανδημική στην ενδημική φάση με τον κορονοϊό να συνεχίζει να κυκλοφορεί ανάμεσά μας παγκοσμίως για χρόνια. Ο επιπολασμός παρόλαυτά και η επίπτωσή του θα μειωθεί σε σχετικά διαχειρίσιμα επίπεδα για να καταλήξει περίπου όπως η γρίπη.
Για να κατηγοριοποιηθεί μια λοιμώδης νόσος σε ενδημική φάση θα πρέπει το ποσοστό των μολύνσεων να σταθεροποιηθεί σε βάθος χρόνου, αντί να εμφανίζει μεγάλες, απρόσμενες εξάρσεις όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή με την Covid-19.
«Μια νόσος είναι ενδημική αν ο αναπαραγωγικός αριθμός σταθεροποιείται στο ένα, δηλαδή ένας φορέας μολύνει κατά μέσο όρο ένα άλλο άτομο», εξηγεί η επιδημιολόγος του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, Έλινορ Μάρεϊ. Κι από τον στόχο αυτό απέχουμε ακόμη μακράν, όπως βλέπουμε κι από την ραγδαία έξαρσης της μετάλλαξης Όμικρον, της οποία οι φορείς μολύνουν περισσότερα του ενός άτομα, εξού και η αύξηση στα κρούσματα.
Το περασμένο φθινόπωρο ορισμένοι ειδικοί Υγείας δήλωναν ότι κατά τη γνώμη τους η Δέλτα ίσως είναι η τελευταία σημαντική μετάλλαξη αυτής της πανδημίας κι ότι θα περάσουμε εντός του 2022 σε ενδημική φάση – κάτι τέτοιο ωστόσο φαίνεται αβέβαιο με τα σημερινά δεδομένα.
Πότε θα μπούμε σε ενδημική φάση
Προβληματισμό προκαλεί η εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον με δύο πιθανά σενάρια. Είτε να μεταθέσει αρκετά πίσω χρονικά τη μετάβαση στην ενδημική φάση, είτε αντιθέτως να την επισπεύσει μολύνοντας με γρήγορους ρυθμούς μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ώστε να αναπτύξουμε γρηγρότερα ένα τείχος φυσικής ανοσίας. «Κι αυτό είναι το ερώτημα του ενός εκατ. δολαρίων. Είναι δύσκολο να αποφανθεί κανείς αυτή τη στιγμή», σχολιάζει η ιολόγος του Πανεπιστήμιου του Σασκάτσουαν στον Καναδά, Άντζελα Ράσμουσεν.
Εξάλλου, η ενδημικότητα δεν κρίνεται μόνο από τη μείωση του αναπαραγωγικού αριθμού του ιού στο ένα. Αυτό είναι το ελάχιστο για την ενδημική ταξινόμηση της Covid-19, αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο: το ποσοστό νοσηλειών και θανάτων, κατά πόσο το σύστημα υγείας είναι υπερφορτωμένο σε βαθμό που να υπάρχει έλλειψη κλινών και προσωπικού, κατά πόσον υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες για τη μείωση του αριθμού των βαριά νοσούντων.
Γενικώς, ένας ιός μπαίνει σε ενδημική φάση όταν ειδικοί Υγείας, κρατικές υπηρεσίες, κυβερνήσεις και κοινή γνώμη αποφασίζουν από κοινού ότι ο ιός δεν συνιστά πλέον μεγάλη κρίση, εφόσον είναι αποδεκτό το επίπεδο των επιπτώσεων του. Με την μετάλλαξη Όμικρον να καλπάζει και πολλές κυβερνήσεις να επαναφέρουν σε ισχύ αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα, είναι σαφές ότι παραμένουμε σε κρίσιμη φάση.
Ακόμη και αν επαληθετεί ότι η μετάλλαξη Όμικρον τείνει να προκαλεί ηπιότερη νόσηση, μια μαζική αύξηση των κρουσμάτων μπορεί να προκαλέσει και μεγάλη αύξηση των νοσηλειών και θανάτων. Κι αυτό μπορεί να εντείνει την πίεση σε εθνικά συστήματα υγείας, που ήδη ασφυκτιούν. Γι’ αυτό και κατά τη Ράσμουσεν, η μετάλλαξη Όμικρον «σίγουρα έχει τις δυνατότητες να καθυστερήσει την ενδημικότητα».
Ωστόσο τα δεδομένα δεν είναι απαραίτητα αρνητικά. «Ο απίστευτος αριθμός μολύνσεων χτίζει μια φυσική ανοσία στον πληθυσμό, που θα είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση μελλοντικών κυμάτων», σημειώνει ο Τζόσουα Μισό, αναπληρωτής διευθυντής για την παγκόσμια πολιτική Υγείας στην αμερικανική ΜΚΟ Kaiser Family Foundation. '
Και πέρα από την οικοδόμηση κάποιας ανοσίας στους μεγάλους αριθμούς των ατόμων που μολύνονται από την μετάλλαξη Όμικρον, οι εμβολιασμοί και οι ενισχυτικές δόσεις συνεισφέρουν επίσης «σε ένα σημαντικό τείχος ανοσίας, που χτίζεται», διαβεβαίωνει ο επιστήμονας. Προειδοποιεί, ωστόσο, ότι πρόκειται «για τείχος έναντι των μεταλλάξεων που έχουμε γνωρίσει μέχρι τώρα. Μπορεί να εμφανιστεί μια νέα παραλλαγή, που ίσως να διαπερνά αυτό το τείχος ανοσίας».
Για τον λόγο αυτό η Ράσμουσεν επισημαίνει ότι «ο βασικός καθοριστικός παράγοντας» για το πότε θα τελειώσει η πανδημία είναι πόσος χρόνος θα χρειαστεί για να γίνουν τα εμβόλια προσβάσιμα σε όλο τον κόσμο (και για να καταπολεμηθεί η συνεχιζόμενη διστακτικότητα έναντι των εμβολίων). Προς το παρόν οι εμβολιασμοί ανά την υφήλιο δεν προχωρούν αρκετά γρήγορα, ώστε να στερήσουμε τον SARS-CoV-2 από ευκαιρίες να μεταλλαχθεί σε κάτι νέο και σοβαρό».
Πέραν των εμβολιασμών εξίσου σημαντικές και χρήσιμες είναι και οι διαθέσιμες θεραπείες που υπάρχουν, όπως το paxlovid της Pfizer και το molnupiravir της Merck, που μειώνουν τα ποσοστά νοσηλειών και θανάτων από την Covid-19.
Σύμφωνα με τον Τζόσουα Μισό «τα αντιϊικά χάπια είναι πολύ σημαντικά όσον αφορά στην ενδημικότητα. Με αυτά τα εργαλεία διαθέσιμα μπαίνουμε με άλλο αέρα στο 2022. Ο κόσμος δεν πρέπει να θεωρεί ότι γυρίσαμε με την Όμικρον στην αρχή. «Έχουμε στη διάθεσή μας σήμερα πολύ περισσότερα εργαλεία, απ’ ό,τι τον Μάρτιο του 2020».
