Είναι θεμελιώδης υποχρέωση των δημοσίων υπαλλήλων να μην ασκούν παράλληλη επαγγελματική δραστηριότητα. Μάλιστα, η υποχρέωση αυτή δεν ισχύσει μόνο για τον ιδιωτικό αλλά και για τον ίδιο τον δημόσιο τομέα. Ένας δημόσιος υπάλληλος, δηλαδή, δεν μπορεί να εργάζεται σε δύο θέσεις στο δημόσιο. Ωστόσο, υπάρχει ένα «παραθυράκι» στον νόμο που επιτρέπει στους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα να εργάζονται και στον ιδιωτικό τομέα, για παράδειγμα ως delivery.
Όπως εξηγεί σε άρθρο της η δικηγόρος - δημοσιολόγος, Μαριάννα Κατσιάδα Καρούζου, η αλήθεια όμως είναι ότι κατ’ εξαίρεση, σύμφωνα με το άρθρο 31 του Υπαλληλικού Κώδικα «Μετά από άδεια ο υπάλληλος μπορεί να ασκεί ιδιωτικό έργο ή εργασία με αμοιβή, εφόσον συμβιβάζεται με τα καθήκοντα της θέσης του και δεν παρεμποδίζει την ομαλή εκτέλεση της υπηρεσίας του».
Για να γίνει όμως αυτό, ο δημόσιος υπάλληλος χρειάζεται να λάβει σχετική άδεια για συγκεκριμένο έργο ή εργασία μετά από σύμφωνη αιτιολογημένη γνώμη του υπηρεσιακού συμβουλίου. Παρακάτω αναλύεται εάν στη σχετική άδεια για «ιδιωτικό έργο» και στην έννοια αυτή εντάσσεται, εκτός της μισθωτής εργασίας, και η άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος, καθώς και εάν η εν λόγω άδεια καλύπτει την (ανεξάρτητη) απασχόληση του δημοσίου υπαλλήλου σε όσους και όποιους πελάτες εκείνος θέλει (φυσικά ή νομικά πρόσωπα) , τηρουμένων των όρων χορήγησής της, αναφορικά για παράδειγμα του ανώτατου επιτρεπόμενου ωραρίου απασχόλησης.
Κατ’ ορθή έννοια του νόμου, ως άσκηση ιδιωτικού έργου ή εργασίας με αμοιβή νοείται η σύμβαση έργου ή εργασίας την οποία συνάπτει ο υπάλληλος με τρίτο πρόσωπο (εργοδότη). Έχει όμως γίνει νομολογιακά αποδεκτό (ΣτΕ 2425/1988, 2910/2004, Ν.Σ.Κ. 170/2008), ότι η διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 31 Υ.Κ. δεν αποκλείει την άσκηση από τον υπάλληλο ελεύθερου επαγγέλματος αυτοτελώς, χωρίς δηλαδή συμβατική εξάρτησή του από εργοδότη, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι έχει λάβει την άδεια της υπηρεσίας του και δεν αποτελεί άσκηση εμπορίας. Έτσι, ως ιδιωτικό έργο νοείται «και κάθε άλλης μορφής δραστηριότητα του υπαλλήλου ικανή να προσδώσει σ’ αυτόν την ιδιότητα του ελεύθερου επαγγελματία, ήτοι του παρέχοντος, χωρίς εξαρτημένη σχέση, έργο ή ανεξάρτητες υπηρεσίας, με διαρκή, σταθερή και συστηματική απασχόληση επί συγκεκριμένου αντικειμένου και με σκοπό τον βιοπορισμό» (Ν.Σ.Κ. 170/2008, 380/2009).
Συχνός είναι ο προβληματισμός αν ο δημόσιος υπάλληλος που λάβει άδεια άσκησης «ιδιωτικού έργου», για απασχόλησή του ως ελεύθερου επαγγελματία σε μια συγκεκριμένη εταιρεία, θα μπορεί νόμιμα να απασχολείται ως ελεύθερος επαγγελματίας και σε άλλες εταιρείες όμοιου αντικειμένου ή θα περιοριστεί σ’ αυτήν για την οποία έλαβε ρητά άδεια; Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της έγκρισης άδειας για απασχόληση με μπλοκάκι σε εταιρείες/ πλατφόρμες διανομής φαγητού τύπου e-food. Ο υπάλληλος δικαιούται να απασχοληθεί με το ίδιο καθεστώς ως διανομέας και σε άλλες πλατφόρμες, π.χ. wolt;
Κατά την ορθότερη άποψη, η άδεια άσκησης ελεύθερου επαγγέλματος (με τους τυχόν περιορισμούς που αυτή μπορεί να έχει θέσει, για παράδειγμα ως προς τον ανώτατο επιτρεπόμενο αριθμό ωρών απασχόλησης), καλύπτει την παροχή ανεξαρτήτων υπηρεσιών του δημοσίου υπαλλήλου σε οποιαδήποτε εταιρεία. Αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή ο δημόσιος υπάλληλος μπορεί να παρέχει τις υπηρεσίας του σε μια μόνο συγκεκριμένη εταιρεία, αντίκειται στην ίδια έννοια του ελεύθερου επαγγέλματος και της παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών, στην οποία εντάσσεται η ελεύθερη επιλογή του επαγγελματία να παράσχει ή μη τις υπηρεσίες του στον έναν ή τον άλλο «πελάτη». Όσο παράδοξο θα ήταν να εγκριθεί σε δημόσιο υπάλληλο εκπαιδευτικό άδεια να δουλεύει ως ελεύθερος επαγγελματίας, και συγκεκριμένα ως ψυχολόγος, τις απογευματινές ώρες, αλλά μόνο για έναν συγκεκριμένο πελάτη, τόσο παράδοξο είναι να έχει εγκριθεί άδεια σε δημόσιο υπάλληλο για παροχή ανεξαρτήτων υπηρεσιών αλλά μόνο σε μια εταιρεία διανομής φαγητού.
Ωστόσο, υποστηρίζεται και η άποψη ότι αν η χορηγηθείσα άδεια άσκησης «ιδιωτικού έργου», με την έννοια που δόθηκε ανωτέρω, αναφέρεται ρητά σε μια μόνο εταιρεία, τότε η άσκηση του ελεύθερου επαγγέλματος έχει περιοριστεί επιτρεπτά μόνο σε αυτή.
Ως εκ τούτου, και η άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος μπορεί να επιτραπεί σε δημόσιο υπάλληλο, κατόπιν σχετικής άδειας από το υπηρεσιακό συμβούλιο. Η ασφαλέστερη λύση για τον δημόσιο υπάλληλο σε αυτή την περίπτωση είναι η προσεκτική σύνταξη της αίτησής του, ώστε να μην περιορίσει την άδεια που θα λάβει μόνο σε έναν «πελάτη». Κατά την ορθότερη άποψη όμως, ακόμα και αν έχει περιοριστεί εκ παραδρομής η χορηγηθείσα άδεια, τούτο δεν απαγορεύει στον δημόσιο υπάλληλο την παροχή ανεξαρτήτων υπηρεσιών και σε άλλους «πελάτες» εφόσον τηρεί τους όρους της άδειας που έλαβε.
Η Μαριάννα Κατσιάδα Καρούζου είναι Δικηγόρος, με εξειδίκευση σε θέματα διοικητικού, ιδίως δημοσιοϋπαλληλικού και πειθαρχικού δικαίου, με μεταπτυχιακές σπουδές στον τομέα του δημοσίου δικαίου και πολιτικής επιστήμης, καθώς και συνεργάτης του Δικηγορικού Γραφείου Γιάννης Καρούζος & Συνεργάτες.
